موسی شعبان پورپیچا - دکتری جامعه شناسی فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

خانواده و خویشاوندی از آغاز پیدایش انسان تاکنون، مهم ترین و اساسی ترین رکن جامعه انسانی است. نظریه هایی که کارکردها و نقش های مختلف نظام خویشاوندی را تبیین کردند، می توان به دو دسته طبقه بندی کرد: برخی از نظریه ها به عنوان کاهنده کارکردهای خویشاوندی در جهان حاضر هستند؛ اما تعدادی از صاحب نظران همچون مقام معظم رهبری معتقدند که نظام خویشاوندی در جهان معاصر از عملکرد مهمی برخوردار است. در اسلام به جای «ارتباط خویشاوندی»، «صله رحم» به کاررفته و استمرار روابط خویشاوندی به عنوان یک ارزش به شدت موردتوجه قرار گرفته است. روابط خویشاوندی آثار بسیاری در زندگی انسان در دنیا و همچنین زندگی پس از مرگ دارد که در متون دینی به آن اشاره شده است. هدف این پژوهش، بررسی نقش های شبکه خویشاوندی بر تحکیم خانواده در اندیشه های قرآنی امام خامنه ای است. روش تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه بود؛ اما درعین حال از مطالعات کتابخانه ای نیز سود جسته است. جامعه آماری تحقیق، سرپرستان خانواده ها در مناطق مختلف شهر تهران (برای احصای وضعیت موجود کارکردهای شبکه خویشاوندی) است. جهت ارزیابی نقش های متعدد شبکه خویشاوندی، متغیرهای ده گانه تحقیق شامل: ۱- «حمایت های مالی و اقتصادی»، ۲- «انجام کار خانگی»، ۳- «مراقبت و نگهداری»، ۴- «ازدواج» و «زادوولد»، ۵- «کنترل اجتماعی»، ۶-«مشارکت در وقایع مهم زندگی»، ۷- «نحوه گذران اوقات فراغت»، ۸- «حمایت عاطفی»، ۹-«جامعه پذیر کردن»، ۱۰- «افزایش مشارکت سیاسی» استخراج شده است. ابتدا وضعیت موجود کارکردهای شبکه خویشاوندی در شهر تهران احصاء، و سپس با مقایسه کارکردهای خویشاوندی در اندیشه های قرآنی مقام معظم رهبری، فاصله و شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب سنجیده شد. نتایج تحقیق نشان داد نظام خویشاوندی همچنان دارای کارکردها و نقش های گوناگونی است؛ اما شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تغییراتی را در این نقش ها به وجود آورده است. مناسبات خانوادگی و خویشاوندی باید بیشتر بر موازین و آموزه های اسلامی و قرآنی استوار باشد تا فرصت های پیوندهای خویشاوندی در تحکیم خانواده ها مورد بهره گیری قرار گیرد.

شبکه خویشاوندی, تحکیم خانواده, نقش ها و کارکردها, اندیشه قرآنی