محسن صمیمی - استادیار گروه مهندسی شیمی، دانشکده مهندسی، دانشگاه صنعتی کرمانشاه، ایران.
محسن شهریاری مقدم - دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، ایران.

زمینه و هدف: گیاه پالایی از روش های کارآمد در تثبیت، استخراج، محبوس کردن و یا سمیت زدایی از آلاینده ها با استفاده از گیاهان بشمار می رود. این روش ارزان قیمت و دوستدار محیط زیست، موجب احیاء، توسعه پوشش گیاهی و همچنین افزایش فعالیت و رشد میکروارگانیزم ها می شود. در این مطالعه گونه های رشدیافته در خاک روبه های معادن سرب و روی راونج شناسایی و ارزیابی شد. مواد و روش ها: گیاهان بومی رشد کرده در خاک روبه های معدنی، از قسمت ریشه جدا شدند. نمونه برداری به صورت تصادفی از خاک و گونه های گیاهی شناسایی شده انجام شد. میزان تجمع فلزات سنگین (سرب، روی، منگنز، کروم، مس، نیکل، کادمیوم و کبالت) در خاک، اندام های هوایی و ریشه گیاهان مورد سنجش قرار گرفت. همچنین شاخص های تغلیظ زیستی بخش هوایی و ریشه ای و عامل انتقال محاسبه گردید.یافته ها: فلزات سنگین کادمیوم، روی، سرب و منگنز به ترتیب بیشترین تجمع را در برگ گیاهان Euphorbia macroclada (۳/۰±۹۱/۱۷ میلی گرم بر کیلوگرم)، Verbascum speciosum (۷۵۱/۴۲±۹۴/۶۷ میلی گرم بر کیلوگرم)، Acanthophyllum microcephalum (۲۷۲/۳۱±۱۱/۷۳ میلی گرم بر کیلوگرم) و Acanthophyllum microcephalum (۵۹۴/۹±۵۹/۷۶ میلی گرم بر کیلوگرم) دارا بودند. همچنین فلزات کبالت، کروم، مس و نیکل به ترتیب بیشترین تجمع را در ریشه گیاهان Acantholimon hohenackeri (۳/۰±۱۷/۵۵ میلی گرم بر کیلوگرم)، Acantholimon hohenakeri (۲۰/۲±۱۶/۲۸ میلی گرم بر کیلوگرم)، Euphorbia macroclada (۱۹/۰±۵۱/۳۶ میلی گرم بر کیلوگرم) و Verbascum speciosum (۱۷/۰±۵۶/۹۰ میلی گرم بر کیلوگرم) نشان دادند. گیاه Euphorbia macroclada بیشترین میزان تغلیظ زیستی در اندام هوایی و ریشهای مربوط به فلز کادمیوم (۰/۴۰) را از خود نشان داد. همچنین بیشترین میزان عامل انتقال (۲/۷۵) مربوط به فلز سرب و توسط گیاه Acantholimon hohenackeri انجام شد.نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر، گونه های مورد بررسی در معدن سرب و روی راونج می تواند به عنوان گیاهان مقاوم به فلزات سنگین به منظور کاهش تحرک و فراهمی زیستی فلزات سنگین و در نتیجه بهبود کیفیت بافت خاک استفاده نمود.

تغلیظ زیستی, خاکروبه معدن, خاک های آلوده, فراهمی زیستی, معدن راونج