اسماعیل محمدپور - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات مقاومت دانشگاه

یکی از مؤثرترین ابزارهای شعر و هنر شاعری در جهت انتقال پیام به مخاطب و رسیدن به التذاذ هنری،استفاده از موسیقی است که در بوطیقای شعر فارسی از آن به عنوان وزن عروضی و یکی از ارکان اصلی شعر یاد شده است. وزن در شعر کلاسیک از طریق تکرار متناوب و مکرر سیلاب های متساوی و منقطع حاصل شده و با الگو پذیری از عروض شعر عرب ، به یک نظام قانونمند،دست یافته است. دگرگونی های ایجاد شده در قالب های کلاسیک شعر فارسی در دهه ی چهل شمسی و ایجاد قالب های جدید شعری که اساس شکل گیری شان گریز از تساوی افاعیل عروضی در مصاریع و حتی خروج از سلطه ی معقود وزن عروضی بود،باعث شد که شاعران موج های جدید برای جبران آن کاستی شگرف، خواسته یا ناخواسته در جهت ایجاد موسیقی درونی در شعر های خود گام بردارند. این جریان اگرچه در ابتدا با مواضع جزمی و با به چالش کشیدن شعر کلاسیک،وجود هرگونه ریتمی را در شعر نفی می کردند و آن را مانع وقوع کامل و بی چند و چون شعر می دانستند،اما با ورود به ساحت عملی سرایش و وقوع شعر ، تجربه ای متفاوت از نظریه های ابتدایی ، ارائه کردند.موضوع اصلی این مقاله ،پاسخ به این پرسش هاست:- آیا شعر سپید فاقد هرگونه وزن و موسیقی است؟- موسیقی در شعر سپید چگونه ایجاد می شود؟- آیا با استفاده از تجربه های جمعی شاعران می توان به فرمول ثابتی برای ایجاد موسیقی درونی در شعر سپید دست یافت؟برای پاسخ به پرسش های مطرح شده ، اشعار 21 شاعر معاصر به روش پژوهش کتابخانه ای بررسی و اصلی ترین فرایندهای ایجاد موسیقی درونی در شعر سپید با استناد به این نمونه ها معرفی شدند.نتایج حاصله ازاین بررسی نشان می دهد که هرچند در همه ی شعرهای انتخاب شده ، موسیقی درونی به شکلی محسوس خود را در صحنه ی قرائت اثر نشان می دهد و می توان برای آن قاعده ای نوشت،اما قواعد استنتاج شده به عنوان یک قانون جزمی لازم الاتباع ،هیچگاه مورد استقبال عموم شاعران قرار نگرفت.

شعر سپید، موسیقی درونی، صامت ها و مصوت ها، هم آوایی و همنشینی