زینت احمدی ماچیانی - دانشجوی ارشد حقوق خصوصی آموزش عالی شمس گنبد
محمد دنکوب - دانشجو دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی ، گروه الهیات و معارف اسلامی ، دانشگاه مازندران، بابلسر

تعابیر فقیهان امامیه درباره ماهیت مهریه ، متفاوت به نظر می رسد؛ از ظاهر برخی از تعابیر چنین برمی آید که نکاح از عقود معاوضی است و به تبع آن، مهریه در جایگاه عوض واقع می شود. در مقابل ، تعابیر برخی فقیهان دیگر صراحت دارد که نکاح از عقود معاوضی ،ومهریه مانند عوض در عقود نیست . نتیجه اینکه ، از نظر فقیهان امامیه ، عقد نکاح از عقود معاوضی نیست و اینکه در برخی از عبارت-ها، عقد نکاح مثل عقود معاوضی دانسته شده، به دلیل مترتب شدن برخی از احکام عقود معاوضی بر پاره ای از جنبه های عقد نکاح است .بنابراین ، ماهیت مهریه عوض نیست ، بلکه هبه ویژهای از جانب خداوند متعال است که مرد ملزم می شود آن را به زن پرداخت کند. مراد از هبه ویژه آن است که احکام فقهی و حقوقی عقد هبه ، به طور کامل بر آن مترتب نمی شود. نظر غالب در ماهیت حقوقی مهریه ، مانند ماهیت فقهی آن است . شرط خیار، از شروط ضمن عقود لازم و نکاح نیز عقدی لازم است . سوال این است که آیا شرط خیار ضمن عقد نکاح صحیح است ؟ و در صورت بطلان شرط، آیا عقد نیز باطل می شود؟ قانون مدنی در ماده ۱۰۶۹ حکم به بطلان شرط و صحت عقد داده است و علما از دیر باز رای به بطلان شرط دادهاند، اما درباره وضعیت عقد اختلافنظر دارند. در آیاتوروایات دلیلی بر بطلان یا صحت نکاح خیاری و شرط خیار ضمن آن وجود ندارد و تمام ادله ای که در این زمینه ذکر شده، اجتهادات علماست . بیشتر حقوقدانان نیز در این زمینه از نظرها و دلایل فقها پیروی کردهاند.هدف این پژوهش توصیفی تحلیلی بررسی آثار شرط خیار در مهریه در نکاح منقطع بر مبنای فقهی و حقوقی می باشد.

شرط خیار ، مهریه ،نکاح منقطع