ملیحه پورعلی - گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد
عادل سپهر - دانشیار مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
ابوالفضل جمشیدی پور - دانشجوی دکتری زمین شناسی گرایش رسوب شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد

پلایای سبزوار در شرق کویر بزرگ ایران مرکزی با مساحت حدود ۲۶۴۸ کیلومتر مربع واقع شده است. در این پژوهش به طبقه بندی، تعیین سنگ منشا، هوازدگی و موقعیت تکتونیکی رسوبات پلایای سبزوار با استفاده از آزمایش پراش اشعه ایکس (XRD)، فلورسانس اشعه ایکس (XRF) و میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) بر روی رسوبات پلایا پرداخته شده است. نتایج بیانگر وجود کانی های آواری و تبخیری مانند کوارتز، ایلیت، پالیگورسکیت، کلسیت، دولومیت و هالیت در رسوبات است. مقایسه بین مقادیر اکسید های اصلی و عناصر فرعی رسوبات با مقادیر پوسته بالایی قاره ای نشانگر غنی شدگی برای Fe۲O۳، CaO، Na۲O، MgO، MnO، As، Co، Cr،Ni ، Cu، Pb، Sr، Y و Zn و تهی شدگی برای SiO۲، Al۲O۳، K۲O، TiO۲، P۲O۵، Ba، Ce، Nb، Rb، V و Zr است. رسوبات بر اساس داده های ژئوشیمیایی و کانی شناسی از نوع واکی هستند. بررسی شاخص های ژئوشیمیایی Al۲O۳/SiO۲، K۲O/Na۲O، Fe۲O۳+MgO، Cr/V و Y/Ni بیانگر ترکیبات حدواسط تا مافیک است. میزان شاخص های هوازدگی شیمیایی در ناحیه منشا با استفاده از روش CIA بین ۳۲ تا ۴۸ و برای روش CIX در حدود ۴۳ تا ۶۴ بوده است. همچنین بررسی مقادیر SiO۲ در مقابل مقادیر Al۲O۳+K۲O+Na۲O نشان دهنده آب وهوای خشک در ناحیه منشا است. نتایج بیانگر یک موقعیت تکتونیکی فعال برای رسوبات پلایای سبزوار است.

برخاستگاه, پلایای سبزوار, شاخص هوازدگی, رسوبات عهد حاضر, ژئوشیمی