ارزیابی ادراک بهره برداران از هم راستایی مدیریت منابع طبیعی با شاخص های حکمرانی خوب (پژوهش موردی: شرق استان گلستان)
عنوان مقاله: ارزیابی ادراک بهره برداران از هم راستایی مدیریت منابع طبیعی با شاخص های حکمرانی خوب (پژوهش موردی: شرق استان گلستان)
شناسه ملی مقاله: JR_JFRD-9-4_005
منتشر شده در در سال 1402
شناسه ملی مقاله: JR_JFRD-9-4_005
منتشر شده در در سال 1402
مشخصات نویسندگان مقاله:
Amin Mohammadi Ostadkelayeh - استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
Abolfazl Tahmasebi - استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
Mojtaba kashani - استادیار، دانشکده علوم پایه و فنی و مهندسی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
Mehdi Keshavarz - استادیار، دانشکده علوم انسانی آزادشهر، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
خلاصه مقاله:
Amin Mohammadi Ostadkelayeh - استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
Abolfazl Tahmasebi - استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
Mojtaba kashani - استادیار، دانشکده علوم پایه و فنی و مهندسی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
Mehdi Keshavarz - استادیار، دانشکده علوم انسانی آزادشهر، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
مقدمه و هدف: استان گلستان یکی از استان های شمالی کشور ایران است که با مساحتی بالغ بر ۲۰۳۶۷ کیلومتر مربع، ۳/۱ درصد از مساحت کشور را بهخود اختصاص داده است. متاسفانه منابع طبیعی استان گلستان طی چند دهه اخیر در نتیجه برداشت مازاد از جنگل ها و چرای بیش از حد دام ها و دیگر اقدامات انسانی مورد تهدید واقع شده و امروزه با چالش های اساسی در این زمینه مواجه است. حجم بالای تخریب منابع طبیعی در کنار بروز بحرانهای زیست محیطی از قبیل سیل و خشکسالی و غیره ضرورت بررسی و تحقیق دقیق وضعیت مدیریت منابع طبیعی در استان را بیش از پیش نمایان میسازد تا ضمن اصلاح و برطرف نمودن مشکلات، زمینه بهبود وضعیت مدیریت منابع طبیعی در استان گلستان فراهم شود. در این پژوهش تلاش شد الگوی حکمرانی خوب بهعنوان نظریهای نوین در زمینه مدیریت منابع طبیعی مورد ارزیابی قرار گیرد. بر این اساس ارزیابی وضعیت موجود مدیریت منابع طبیعی در نواحی شرقی استان گلستان و مقدار انطباق و نزدیکی آن با معیارهای حکمرانی خوب هدف اصلی تحقیق حاضر است. مواد و روشها: در تحقیق حاضر ادارات منابع طبیعی واقع در شرق استان گلستان شامل شهرستانهای رامیان، مینودشت، کلاله، گالیکش، مراوهتپه و گنبدکاووس، سطح تحلیل و بهرهبرداران و ذینفعان منابع طبیعی، واحد تحلیل درنظر گرفته شدند. برای تعیین تعداد نمونههای مورد نیاز از فرمول کوکران استفاده شد. بر این اساس حجم نمونه برآوردی، ۱۸۹ نمونه تعیین شد که پس از دریافت پرسشنامهها و بررسی اولیه آنها، در نهایت ۱۷۷ پرسشنامه صحیح برای تحلیل آماری مورد قبول واقع شدند. در گام بعدی پرسشنامههای تهیهشده در اختیار بهرهبرداران و ذینفعان منابع طبیعی قرار گرفت. با توجه به مشکلات دسترسی به جامعه هدف، در تحقیق حاضر از نمونههای در دسترس برای پاسخگویی به سوالات و تکمیل پرسشنامهها استفاده شد. بهمنظور تحلیل شاخص های حکمرانی در مدیریت منابع طبیعی از آزمون تی تکنمونهای و جهت مقایسه حکمرانی خوب منابع طبیعی در شهرستانهای مورد بررسی، آنالیز واریانس یکطرفه به کار گرفته شد. یافتهها: نتایج بدستآمده نشان داد از میان هفت شاخص تبیین کننده حکمرانی خوب، چهار شاخص مشارکت، مسئولیتپذیری، کارایی و اثربخشی و شاخص وفاقگرایی امتیاز بالاتری از میانگین نظری به خود اختصاص داده و دیگر شاخصها دارای امتیازی پایینتری از میانگین نظری هستند. همچنین دو شاخص مشارکت و وفاقگرایی بهترتیب با امتیاز ۳۸۳۸/۳ و ۷۳۳۳/۳ بیشترین و شاخص حاکمیت قانون و عدالت و شاخص شفافیت بهترتیب با میانگین ۲۵۵۱/۲ و ۲۵۷۰/۲ کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده اند. مقایسه امتیاز حکمرانی ادارات مختلف نشان داد شهرستانهای رامیان و مراوهتپه با میانگین ۲/۳ و ۱۲/۲، بهترتیب بهترین و بدترین وضعیت حکمرانی خوب را داشتند. نتایج آزمون لون نشان داد بین واریانس شهرهای مختلف در صفت حکمرانی خوب منابع طبیعی تفاوت معنیداری وجود دارد. میانگین کلی شاخص حکمرانی خوب منابع طبیعی در تحقیق حاضر ۸۸۸۴/۲ تعیین شد که پایینتر از مقدار میانگین نظری بوده و نشانگر حکمرانی بهنسبت ضعیف منابع طبیعی در منطقه مورد پژوهش است، براساس آزمون t تک نمونهای تفاوت معنیداری بین حکمرانی خوب منابع طبیعی و حد متوسط گویهها مشاهده میشود. همچنین نتایج نشان میدهد بین شاخص حکمرانی خوب منابع طبیعی در شهرستان مراوهتپه با دیگر شهرستانهای مورد بررسی تفاوت معنیداری مشاهده می شود. به عبارتی در بین شهرستانهای مورد بررسی، شهرستان مراوهتپه از وضعیت حکمرانی متفاوت و ضعیفتری با دیگر شهرستانها برخوردار است. بررسی شاخصهای حکمرانی خوب در شهرستان مراوهتپه نشاندهنده این موضوع است که از دیدگاه بهرهبرداران دو شاخص شفافیت و قانون محوری به ترتیب با امتیاز ۴۵۸/۱ و ۶۴۷/۱ کمترین امتیاز را از بین شاخصهای هفتگانه مورد بررسی به خود اختصاص دادهاند که این موضوع بیانگر آن است از دیدگاه بهرهبرداران منابع طبیعی در شهرستان مراوهتپه رعایت قوانین در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. نتیجهگیری کلی: با توجه به نتایج بهدستآمده از این پژوهش و همچنین جایگاه حکمرانی منابع طبیعی بهویژه از طریق فعالیتهای مشارکتی، دخالت دادن بهرهبرداران در تهیه و تدوین طرحها و پروژههای منابع طبیعی و استفاده از دانش بومی بهرهبرداران، در کنار عضویت در تعاونیهای منابع طبیعی میتواند نقش بهسزایی در تحقق حکمرانی خوب منابع طبیعی ایفا نماید. با استناد به نتایج و یافتهها، برای نواحی تحت پژوهش برای تحقق حکمرانی خوب منابع طبیعی پیشنهاد میشود که به شاخصهای پاسخگویی، حاکمیت قانون و عدالت و شاخص شفافیت توجه بیشتری شود، زیرا در بین شاخصهای دیگر کمترین جایگاه را دارند. برای این کار میتوان از طریق برگزاری جلسات عمومی برای ارائه گزارش مدیران منابع طبیعی اقدام کرد.
کلمات کلیدی: مدیریت مشارکتی, منابع طبیعی, شفافیت, پاسخگویی, استان گلستان
صفحه اختصاصی مقاله و دریافت فایل کامل: https://civilica.com/doc/1934053/