محمد حسن هاتفی فرجیان - دانشجوی دکتری بوم شناسی زراعی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
پرویز رضوانی مقدم - استاد گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
سرور خرم دل - دانشیار گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

این پژوهش با هدف تحلیل برخی خصوصیات زعفران کاران و تعیین میزان تاثیر تعدادی از عوامل زراعی در عملکرد مزارع زعفران در استان­های خراسان به­عنوان قطب­های تولید این محصول در سال ۹۸-۱۳۹۷ انجام شد. روش تحقیق به­صورت توصیفی و از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسش نامه (به تعداد ۸۰ عدد) در بین زعفران­کاران شهرستان­های فاروج در استان خراسان شمالی، چناران، نیشابور و کاشمر در استان خراسان رضوی و فردوس در استان خراسان جنوبی انجام گرفت. عواملی از قبیل سن و میزان تحصیلات زعفران کاران، مساحت مزارع، محدوده وزن بنه های مادری در زمان کاشت و مجموع وزن بنه های مادری کشت شده در سال اول، به­عنوان عوامل موثر در عملکرد زعفران به­صورت مجزا و در مواردی در مقایسه با یکدیگر بررسی شدند. نتایج نشان داد که با افزایش عرض­های جغرافیایی، از سن زعفران­کاران کاسته شده و همچنین با افزایش سن، میزان تحصیلات کاهش یافت. البته شیب این روند با افزایش عرض جغرافیایی کندتر شده و در نیمه شمالی استان خراسان بزرگ، زعفران­کاران جوان­تر با تحصیلات بیشتر در مزارع حضور داشتند. با افزایش عرض جغرافیایی، مساحت مزارع نیز بزرگ تر شد که به دلایل مختلفی از جمله جوان تر شدن زعفران کاران و همچنین اقلیم بهتر در نیمه شمالی استان خراسان بزرگ می­باشد. اثر صفات سطح زیر کشت و مجموع وزن بنه­های مادری کشت شده در سال اول بر میزان عملکرد خشک کلاله، معنی­دار بودند. در مجموع می توان نتیجه گرفت که زعفران­کاران به­خصوص در سال­های اخیر، علاوه بر جوان­تر شدن و تحصیلات بیشتر، به­دلیل شرایط اقلیمی و زراعی مناسب تر، تمایل به کشت زعفران در عرض های جغرافیایی بالاتر داشته ­اند.

تحصیلات, سطح زیر کشت, سن, عرض جغرافیایی, وزن بنه مادری