سعید حسین آبادی - گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بزرگمهر قائنات، قاین، ایران
ابراهیم اکبری - گروه سنجش ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

هدف این پژوهش بررسی تغییرات کاربری اراضی و سیمای سرزمین در شهر شاهرود در بازه زمانی ۱۳۷۹ تا ۱۴۰۰ و پیش بینی آن برای سال ۱۴۱۰ است. تحقیق حاضر از نظر ماهیت، توصیفی - تحلیلی می باشد. داده های موردنیاز از تصاویر ماهواره لندست (تصاویر سنجنده +ETM برای سال ۱۳۷۹ و ۱۳۸۹ و سنجنده OLI برای سال ۱۴۰۰) استخراج شد. طبقه بندی تصاویر در نرم افزارENVI ۵.۳  با بهره گیری از الگوریتم حداکثر احتمال انجام شد و سپس به منظور سنجش متریک های اکولوژی سرزمین وارد نرم افزار FRAGSTATS ۴.۲ گردید. نتایج تحقیق نشان داد که در دوره مدنظر (۱۳۷۹ تا ۱۴۰۰)، مساحت زمین های مرتعی تقریبا ثبات نسبی داشته، کاربری محیط ساخته شده ۴۸/۲ درصد و کشاورزی و باغی ۳۲/۱ درصد در سال افزایش مساحت داشته، درحالی که مساحت اراضی بایر، سالانه ۰۳/۱ درصد کاهش داشته است که نشان می دهد بخش زیادی از این اراضی بایر به نفع اراضی ساخته شده (محیط شهری و روستایی)، زراعی و باغی تغییر کاربری یافته اند. هر چند در دوره موردبررسی، متریک های میانگین مساحت لکه ها (MPS) و بزرگ ترین لکه (LPI) برای کاربری مرتع، محیط ساخته شده و زمین های زراعی و باغی بهبودیافته اما تغییرات شاخص مجاورت و پراکندگی (IJI) نشان از گرایش به پراکندگی این کاربری ها در طول زمان دارد. در مقیاس کل سیمای سرزمین، کاهش متریک پیوستگی (CONTAG) و مساحت بزرگ ترین لکه، افزایش تعداد لکه ها (NP) و شاخص تنوع شانون (SHDI) بیانگر آن است که سیمای منطقه موردمطالعه در جهت ازهم گسیختگی و پراکندگی تغییریافته است. گسترش فیزیکی شهر شاهرود که بیشتر با الگوی پراکنده رخ داده از عوامل اصلی شکل گیری چنین وضعیتی در سیمای سرزمین منطقه بوده است.

کاربری اراضی, تغییر کاربری اراضی, سیمای سرزمین, اکولوژی سیمای سرزمین, شاهرود