عرفان خصم افکن نظام - دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
جمال الدین سهیلی - استادیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، ایران

هر موضوع و فکری، «شکل» و «قالبی» را برای تعبیر لازم دارد؛ در واقع خوانندگان یک اثر هنری از روی مطالعه ی «شکل اثر»، معنی ای را که هدف هنرمند بوده را درمی یابند. از سوی دیگر، مطلب یا فکر اصلی یک اثر هنری، «شکل» آن را تعیین می کند و همین یگانگی «فکر و شکل» یا «معنی و صورت» است که بنیاد «سبک» یک هنرمند یا دوره تاریخی را تشکیل می دهد و می تواند مبنای پایه ای برای شناخت کلیت فرهنگی هر عصر باشد. از همین رو، شناخت و تحلیل چگونگی های شکلی، مفهومی، فنی و کاربردی فضای ساخته شده در دوره پهلوی اول که از طریق ساخت بناهای حکومتی- دولتی به منصه ی ظهور رسیدند، حائز اهمیت می باشد زیرا یک اثر هنری به تنهایی اهمیتی ندارد بلکه «عموم آثار» یا «فضای پایه ی زمانی خاص» که این آثار پدید آورده است، مهم است. لذا سوال پژوهش بدین صورت است که حکومت پهلوی اول با چه سبکی از معماری توانست رویکردهای «ملی گرایی» و «تجددطلبی» خود را در استان گیلان پیاده سازی کند؟ از این رو، با توجه به ماهیت کاربردی تحقیق و نیاز به بررسی و مطالعات توصیفی- تطبیقی اسناد و مدارک مرتبط با نمونه های مورد مطالعه، این تحقیق از نوع کیفی و روش آن تحلیلی، مقایسه ای و تطبیقی بوده و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد بر اساس اعتقاد رضاخان مبنی بر توریستی بودن منطقه شمال ایران(به ویژه استان گیلان)، با استفاده از «الگوهای معماری اروپایی» برگرفته از «سبک نئوکلاسیک» توانست بناهای دولتی را تبدیل به نماد و خاستگاه تفکر تجددطلبی، نوپردازی و نووارگی حکومت پهلوی اول در استان گیلان نماید، به گونه ای که آوازه ی استان به ویژه شهرهای رشت و بندرانزلی همه جا، به ویژه در پایتخت ایران، زبانزد شده بود و همگی آن را «فرنگستان ایران» می نامیدند.

مطالعه تطبیقی, سبک شناسی, معماری دوره پهلوی اول, بناهای دولتی, استان گیلان