محبوبه سلیمی - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی، دانشکده علوم پایه ، دانشگاه بوعلی سینا ، همدان، ایران
رضا علیپور - استادیار زمین شناسی، دانشکده علوم پایه ، دانشگاه بوعلی سینا ، همدان، ایران

گسل­های سیاه­کمر-علوی، یلفان-ارزانفود، کشین-سیمین، تفریجان-منگاوی و انجلاس-ورکانه با راستای عمومی شمال باختری-جنوب خاوری در بخش­های جنوبی  و جنوب خاوری شهر همدان رخنمون دارند و پایانه شمال باختری برخی از این گسل­ها مستقیما وارد حریم شهر شده است. از نظر جایگاه ساختاری این گسل­ها در پهنه سنندج-سیرجان و در مجاورت رشته کوه­های الوند قرار گرفته­اند. در این مطالعه، با استفاده از شاخص­های ریخت­زمین­ساختی و الگوی فرکتالی حاکم بر گسل­ها، فعالیت نسبی تکتونیکی این گسل­ها مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از الگوی فرکتالی، تراکم سیستم گسلی به طور دقیق در بخش­های مختلف منطقه مورد مطالعه، مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین شاخص­های ریخت­سنجی عدم­تقارن حوضه زهکشی، انتگرال ارتفاع­ سنجی، گرادیان طول­ رودخانه، تقارن توپوگرافی عرضی و شکل حوضه در منطقه مورد مطالعه اندازه گیری و سپس این شاخص­ها به کمک تحلیل­های سلسله مراتبی و وزن­دهی، تلفیق و نقشه نهایی فعالیت نسبی تکتونیکی تهیه شده است. نتایج تحلیل­های فرکتالی شکستگی­ها نشان می­دهد که افزایش بعد فرکتالی در بخش مرکزی تا جنوب باختری منطقه مورد مطالعه، نشان از پویایی بیشتر زمین­ساختی و کاهش این مقدار در بخش­های شمالی تا شمال خاوری نشان از بلوغ زمین­ساختی بیشتری دارد. نقشه نهایی فعالیت نسبی تکتونیکی نیز نشان می دهد که بیشتر حوضه­های بخش مرکزی تا جنوب باختری فعالیت نسبی تکتونیکی بالایی داشته و در کلاس یک طبقه­بندی شده­اند. همچنین در این نقشه، بیشتر مناطق دارای کلاس دو و سه با فعالیت نسبی تکتونیکی متوسط و پایین منطیق بر بخش­های خاوری منطقه مورد مطالعه است. درواقع مناطق شهری و پیرامونی شهر همدان به ویژه بخش­های جنوبی شهر، فعالیت نسبی تکتونیکی مقادیر بالایی نشان میدهند.

ارزانفود, ریخت زمین ساخت, فرکتال, عدم تقارن, ورکانه