شواهد باستان شناختی دوران پلیستوسن و هولوسن در منطقه سومار، استان کرمانشاه
- سال انتشار: 1401
- محل انتشار: فصلنامه کواترنری ایران، دوره: 8، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_NQUA-8-3_003
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 67
نویسندگان
دانشیار گروه باستان شناسی ، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
چکیده
منطقه سومار در شهرستان قصرشیرین استان کرمانشاه، به دلیل قرارگیری در حد فاصل دو حوزهی فرهنگی شامل زاگرس مرکزی و بین النهرین یکی از مناطق مهم اما ناشناخته در پژوهشهای باستانشناسی به شمار میرود. این منطقه که بیشتر متشکل از یک دشت کوچک رسوبی و سیلابی است، در زمره مناطق بینابینی است که از نظر جغرافیایی و زمین ریخت شناسی دشت های پست بین النهرین و نواحی بلند زاگرس را به هم پیوند می دهد. این مناطق حائل، به دلیل مرزی بودن و آلودگی به بقایای انفجاری ناشی از جنگ ایران و عراق تاکنون بسیار کمتر مورد توجه باستان شناسان بوده اند. با این حال، موقعیت جغرافیایی خاص و قابلیت های محیطی منطقه سومار، انجام پژوهش های باستانشناختی باهدف درک جایگاه ارتباطی آن بین زاگرس و بینالنهرین و نیز مطالعه سیر تغییر و تداوم استقرارهای انسانی در طول زمان را در آن ضرورت میبخشید. در این راستا، با توجه به خطر تسطیح و تخریب محوطه های باستانی ناشی از اجرای طرح انتقال آب گرمسیری فرصتی دست داد تا در زمستان سال ۱۳۹۴، بررسی و شناسایی باستانشناسی اضطراری در سومار صورت گیرد. طی این بررسی شواهد مختلفی از دوران مختلف پلیئستوسن و هولوسن (پارینه سنگی قدیم تا اسلامی متاخر) شناسایی شد که دربرگیرنده محوطه باز، تپه، گورستان و پل هستند. با وجود شواهدی از دوران پارینه سنگی در منطقه، به نظر میرسد که سکونت گسترده از پایان دوره نوسنگی و حدود اوایل هزاره ششم پ.م. آغاز شده که این امر احتمالا در نتیجه گسترش فرهنگ های بینالنهرین (عبید ۰/ سامرا جدید) روی داده است. این رویه و ارتباط تنگاتنگ در دوران بعدی تا هزاره نخست پ.م. به روشنی دیده میشود. بیشترین فراوانی محوطه ها مربوط به هزاره سوم و هزاره دوم پ.م. و همچنین دوران تاریخی (اشکانی و ساسانی) است. اغلب محوطه های شناسایی شده از منطقه سومار در اطراف رودخانه گنگیر واقع شده اند. این الگوی پراکنش استقراری به دلیل اهمیت زیاد این رودخانه در کنار جایگاه خاص سومار به عنوان مسیر ارتباطی بوده که سرزمینهای پست بین النهرین را به ارتفاعات زاگرس مرتبط میساخت. در این راستا، شواهد به دست آمده از برخی محوطه ها مانند تپه قلا در مرکز دشت به وضوح گویای ارتباط این دو منطقه فرهنگی است. با توجه به شواهد موجود از قبیل موقعیت مکانی، وسعت، میزان و تراکم آثار سطحی میتوان آثار شناسایی شده را به استقرارهای دائم و فصلی نسبت داد. بررسی سومار حکایت از تداوم حضور انسان از دوران پلیستوسن تا به امروز در این منطقه دارد.کلیدواژه ها
سومار, بین النهرین, زاگرس مرکزی, بررسی باستان شناختی, سفال, دست افزار سنگیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.