مجتبی عطارزاده - دانشیار علوم سیاسی گروه معارف اسلامی دانشگاه هنر اصفهان

تکوین تمدن مستلزم فراهم آمدن مجموعه ای از عوامل مادی و معنوی است. در حقیقت تمدن دارای یک بخش سخت افزاری و یک بخش نرم افزاری است که با کمک هم تمدن را می سازند. در واقع تمدن مجموعه ای از عوامل را فراهم می آورد تا آحاد جامعه بتوانند نیازهای خود را دنبال کنند و پیشرفت آسان شود. برخی از نیازهای انسان در زندگی از طریق طبیعت تامین میشود و در نتیجه ادراکات اعتباری انسان متعلق به طبیعت میشود که این نیازها را برطرف میسازد؛ اما برخی دیگر از نیازها از طریق انسانهای دیگر تامین میشود و در نتیجه ادراکات اعتباری انسان در این حالت متعلق به انسان است که نیازهای مذکور را برطرف میسازد. ایده برآوردن نیازهای متقابل در زیست جمعی بشر در فضایی آرام و امن و دور از تنش که بیتردید نظم چونان مقدمهای لازم به منظور تحقق آن است، شکوفا می‎شود؛ در غیر این صورت در جوی آکنده از رعب و ترس ناشی از تجاوز به حریم آحاد جامعه، تصور شکلگیری و شکوفایی چنین ایدهای دور از انتظار است. جامعه متمدن، بر این اساس جامعهای است که برخوردار از نظمی اجتماعی است؛ توانایی حفظ آن را از طریق ترغیب و تشویق و نه اجبار دارد؛ همواره در جهت ارتقای نظم اجتماعی و بهبود زندگی میتواند راهها و شیوههای بهتری را انتخاب کند و پیش گیرد. بر این اساس، ارزش کار تلاشگران عرصه حفظ نظم در جامعه اسلامی ملهم از فرمایش ارزنده پیشوای این آیین که امنیت و آرامش را یکی از دو موهبت ناشناخته پروردگار معرفی میکند، به مثابه تمهیدگران روند تمدنسازی دوچندان آشکار میشود. این نوشتار با مفروض انگاشتن ضرورت نظم در تکوین و شکوفایی تمدن اسلامی قصد دارد بایستههای نیروهای عهدهدار وظیفه خطیر تامین نظم و آرامش را واکاوی و بررسی کند.

تمدن, اسلام, نظم, عقلانیت, نیروی انتظامی