مهرداد ملکی خشکبیجاری - عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی میرزا کوچک خان
علیرضا اکبری

گزارش های متعددی در مورد رخداد تلفات آبزیان در منابع آبی داخلی و یا دریایی به دلیل ورود آلاینده های دارای فلزات سنگین وجود دارد. به طور معمول بعضی از این عناصر، گرچه به میزان بسیار کم، برای انجام فعالیت های طبیعی فیزیولوژیکبدن انسان و پستاندارن و نیز آبزیان ضروری هستند. اما زمانی که غلظت فلزات سنگین در محیط از حد مجاز فراتر رود و یا به طور مستمر وارد محیط زیست ماهیان و یا سایر آبزیان شوند، ماهیان با برداشت آنها به طریق مستقیم و یا غیر مستقیم وذخیره سازی اشان در اندام هایی مانند ماهیچه ها، کبد و کلیه دچار نوعی مسمومیت مزمن می شوند و در صورت استمرار،علائم کلینیکی ویژه این نوع مسمومیت ها را نشان می دهند. چنین رخدادی در انسان به دلیل برداشت یکباره و زیاد فلزات سنگین احتباس یافته در ماهیچه های ماهی، ممکن است به صورت حاد جلوه گر شود و افراد مسموم علائم کلینیکی واغتشاشات فیزیولوژیکی مربوط به عنصر مربوطه را نشان دهند. با توجه به نکات اشاره شده در این تحقیق تلاش گردیده مروری دقیق بر مطالعات انجام شده در سه بخش ارائه گردد. در بخش اول (کلیات) منشاء و منابع فلزات سنگین در طبیعت و محیط آبزیان، به تفکیک عناصر مهم، مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم (تحقیقات انجام گرفته) به مکانیسم برداشت، انتشار و جذب فلزات سنگین در ماهیان و تاثیر متقابل فلزاتسنگین بر یکدیگر را در محیط آبزیان به خصوص ماهیان اختصاص دارد و رفع مسمومیت ماهیان و دفع فلزات سنگین بامحوریت تولید ماده پروتئینی متالوتیونین و مکانیسم عمل آن و همچنین فرایند دفع این فلزات می پردازد و نیز در مورد - - مسمومیت ناشی از فلزات سنگین در ماهیان بحث می شود که این عناصر در سه گروه: 1 فلزات دارای سمیت ملایم، 2فلزات دارای سمیت زیاد ، 3 فلزات دارای سمیت شدید از لحاظ مسمومیت زایی برای ماهیان تشریح شده و غلظت های غیر - مجاز و مطلوب آنها در گونه های ماهیان در جدول هایی ارائه شده اند. در بخش انتهایی (سوم) مروری کوتاه بر نتایج و پیشنهادات انجام شده پرداخته شده است.

فلزات سنگین ، ماهیان ، مسمومیت