بازتاب و کاربرد مضامین شعری در منابع تاریخ دوره صفویه

حکومت صفویه در تاریخ ایران بعد از اسلام به سبب ایجاد وحدت سیاسی در قلمرو جغرافیایی ایران و تکیه بر مذهب شیعه از نظر سیاسی و مذهبی جایگاه ویژه ای دارد. این دو شاخص از نتایج برخورد شاهان صفوی با عناصر نافرمان داخلی و دشمنان ناهمگون خارجی بود. منابع تاریخی عصر صفوی، بازتاب دهنده این برخوردها و جنگ هاست؛ اما از آنجا که رویدادهای کوچک و بزرگ آن از صافی شخصیت مورخانی عبور کرده که ذهنی تاریخی و قلبی ادبی داشته اند، بیشتر این منابع آیینه ای نیستند که واقعیت را همان گونه که هست، منعکس کرده باشند. به سخنی دیگر، به سبب اینکه «چه گفتن» و «چگونه گفتن» برای بیشتر مورخان این عصر به یک میزان اهمیت داشته است؛ حاصل این فرایند، تولید متونی است که به لحاظ محتوا، تاریخی و از حیث شکل یا فرم ادبی هستند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیل داده های بخشی از منابع این دوره، درصدد پاسخ گوئی به این پرسش است که چگونه تاریخ و شعر در تلفیق با یکدیگر انتقال دهنده روایت های تاریخی شده اند؟ نتایج پژوهش نشان داده است که کاربرد وسیع شعر در متون تاریخی این دوره به دلایلی چون جذابیت و اثرگذاری بیشتر، پیروی از میراث سنت تاریخ نویسی عصر مغول و پیش از آن، به ویژه به شیوه تحصیل مورخان این دوره برمی گردد که نخست با سنت های ادبی آشنا شده و سپس به تالیف منابع تاریخی روی آورده اند.

کلیدواژه ها:

ازبک ، صفویه ، عثمانی ، متون تاریخی ، نثر ، نظم