رهام محتشمی - استادیار، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران.

در بیش تر مناطق خشک و نیمه خشک، محدودیت آب یکی از دلیل­های اصلی کاهش رشد و عملکرد گیاهان در شرایط دیم و آبی به شمار می رود. هدف از انجام این پژوهش مقایسه پاسخ های مرفوفیزیولوژیک رقم­های کلزا به شرایط دیم و آبیاری تکمیلی بود. به این منظور، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران اجرا شد. تیمارهای آبیاری در چهار سطح (عدم آبیاری (I۰)، آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی (I۱)، آبیاری تکمیلی در مرحله پر شدن دانه (I۲)، آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی و پر شدن دانه (I۳) ، در پلات اصلی و ارقام هایولا ۴۰۱، آر. جی. اس، و شیرالی در پلات های فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که آبیاری تکمیلی ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و درصد روغن را در مقایسه با شرایط دیم افزایش داد. با آبیاری تکمیلی، وزن هزار دانه در مقایسه با شرایط دیم ۳۱% افزایش یافت. میانگین عملکرد دانه از ۷۵۵ در شرایط دیم به ۲۳۵۰ کیلوگرم در هکتار با دو بار آبیاری تکمیلی رسید. با دو بار آبیاری تکمیلی درصد روغن در مقایسه با شرایط دیم ۱۱/۸% افزایش یافت. در همه تیمارهای آبیاری، عملکرد دانه و درصد روغن رقم هایولا ۴۰۱، بالاتر از ارقام آر. جی. اس و شیرالی بود. به طورکلی آبیاری تکمیلی باعث افزایش بهره وری آب (۰/۵۳ کیلوگرم بر مترمکعب) و بهبود صفات مرفوفیزیولوژیک، عملکرد و درصد روغن دانه شد. در زراعت کلزای دیم با دو بار آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و پر شدن دانه، بهره وری آب از ۰/۲۱ به ۰/۵۳ کیلوگرم بر مترمکعب، عملکرد دانه از ۷۵۵ به ۲۳۵۰ کیلوگرم در هکتار، و مقدار روغن از ۳۵/۴% به ۳۶/۹% افزایش یافت.

بهره وری آب, درصد روغن, عملکرد دانه کلزا