لیلا قنبرزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

فرسایش در حوزه های آبریز سبب از بین رفتن قشر سطحی خاک و کاهش اراضی مزروعی می گردد.رسوبات ناشی از فرسایش حوزه های آبریز معمولا پس از بارندگی ها به رودخانه رسیده و با رسوبات ناشی از فرسایشدیواره بستر رودخانه همراه می شوند.این رسوبات تاسیسات آبی احتمالی در مسیر رودخانه را تحت تأثیر قرار داده و عمر مفید مخازن را به مخاطره می اندازد.مقدار تولید رسوب بستگی به عوامل متعددی از قبیل سطححوزه آبریز،پوشش گیاهی،زمین شناسی،توزیع زمانی و مکانی بارندگی و شدت و مدت آن دارد.مکانیزم حمل رسوبات تولید شده توسط رودخانه نیز در مقدار روبگذاری در مخازن موثر می باشد.روشها و مدل های مختلفیبرای ارزیابی و تهیه نقشه فرایش وجود دارد،استفاده از مدل های فرسایش نیاز به اطلاعات دقیق در حوزه مورد مطالعه دارد.مشخص نمودن درجه فرسایش پذیری در حوزه و نمایش آن بصورت نقشه در محیط GIS درمدیریت بهینه از منابع آب و خاک در حوزه موثر می باشد. برای ارزیابی فرسایش در حوزه های آبریز معمولاً از روابط تجربی استفاده می گردد این روابط معمولاً بصورتالگوریتمی از عوامل فرسایش هستند که توسط روشهای همبستگی از داده های تجربی بدست می آیند. با توجه به اهمیت مطالعات رسوب در حوزه سد مخزنی شهید یعقوبی واقع در شهرستان تربت حیدریه استانخراسان رضوی،مبادرت به ارزیابی عملیات آبخیزداری اجرا شده در حوزه و بررسی تغییرات رسوب گذاری طی سالهای اجرای طرح آبخیزداری نمودیم.در این ارزیابی در ابتدا کلیه طرحهای آبخیزداری اجرا شده درحوزه جمع آوری گردید،سپس باتوجه به پیش بینی میزان رسوب در حوزه سد،که توسط مدیریت آبخیزداریبرآورد گردیده است نسبت به بررسی میزان رسوب در حوزه توسط روشهای تجربی اقدام نمودیم.و با استفادهدر ارزیابی فرسایش حوزه ها (G.I.S) کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی از سامانه اطلاعات جغرافیایی (G.I.S) نقشه فرسایش حوزه ترسیم و براین اساس حوزه فوق به مناطق با فرسایششدید،متوسسط و عادی تقسیم بندی شده که این کار در تعیین نوع اقدامات اجرایی پیشنهادی در حوزه،نحوهمدیریت در زیر حوزه ها و در برنامه ریزی های شهری و روستایی بسیار حائز اهمیت می باشد.در اصل مقاله به نحوه تهیه نقشه فرسایش حوزه در سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در حوزه سد شهید یعقوبی خواهیم پرداخت.

فرسایش،ارزیابی،حوزه آبخیز، G.I.S