مرتضی نعمتی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
سیامک طهماسبی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
معصومه قرقانی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

طی دهه­های اخیر، توسعه به عنوان یکی از مهم­ترین چالش­های جهانی همواره توجه سیاست­مداران و برنامه­ریزان اقتصادی– اجتماعی را به خود جلب کرده است؛ در راستای دستیابی به توسعه پایدار در عرصه­های سکونتگاهی کشورها اعم از شهر و روستا، شناخت روند تحولات گذشته، تحلیل وضع موجود و ترسیم فضای مطلوب آن­ها ضروری است. به عبارت دیگر، شناخت توانمندی­های محیطی و میزان خدمات موجود در هر منطقه و درپی آن، تعیین سطوح توسعه­یافتگی این نواحی سکونتگاهی به ویژه روستاها، نخستین گام در فرایند برنامه­ریزی و توسعه این مناطق جمعیتی به شمار می­رود. پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل موثر در توسعه نواحی روستایی و بررسی تفاوت­ها، تشابهات و طبقه­بندی آنها از نظر میزان توسعه­یافتگی پرداخته است. روش تحقیق از نوع روش توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری روستاهای استان فارس در سطح شهرستان­ها و اطلاعات لازم به وسیله مطالعات اسنادی جمع­آوری شده و با استفاده از روش تحلیل عاملی وضعیت ۲۹ شهرستان استان در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مطالعه شده و۵۰ شاخص به ۶ عامل خلاصه شده­اند. سپس سطح توسعه­یافتگی نواحی روستایی با استفاده از ضریب ناموزون موریس به چهارگروه توسعه یافته، درحال توسعه، کمترتوسعه یافته و محروم تقسیم شدند و با بهره­گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی توزیع آنها نمایش داده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که بین نواحی روستایی استان فارس تفاوت ها و اختلافات شدیدی وجود دارد که در این بین نواحی روستایی شهرستان شیراز (۵۰.۵۷درصد)، مرودشت (۵۰.۲۲درصد)، داراب (۴۹.۰۴درصد)، استهبان (۴۶.۳۵ درصد) و کازرون (۴۵.۵۹درصد)، در بالاترین سطح به عنوان گروه توسعه­یافته و در پایین­ترین سطح نواحی روستایی شهرستان­های کوار، مهر، سروستان، خنج و گراش (۱۸.۴۶ درصد) به عنوان گروه محروم قرار داشت.

توسعه روستایی, تحلیل عاملی, ضریب ناموزون موریس, استان فارس