علیرضا مسلمان یزدی - استادیار دانشکده مهندسی عمران، واحد مهریز، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران .
سید عباس حسینی - استادیار دانشکده مهندسی عمران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران .
سهراب نظری - استادیار دانشکده مهندسی عمران، واحد اقلید، دانشگاه آزاد اسلامی، اقلید، ایران.
نصرت ا... امانیان - دانشیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیدهمقدمه: مشکل اساسی که در پایین ­دست سازه­ های هیدرولیکی از جمله سرریزها وجود دارد، آبشستگی و حرکت مصالح بستر می باشد، یکی از انواع سرریزها، سرریزهای کلید پیانویی می­باشد. با توجه به آنکه شکل هندسی سرریز بر وضعیت آبشستگی پایین­ دست تاثیرگذار است به همین منظور در این تحقیق، آبشستگی پایین­ دست سرریزهای کلید پیانو با شکل هندسی ذوزنقه­­ ای مورد توجه بوده، مشخصات آبشستگی و نرخ تغییرات آن با تغییر زاویه دیواره جانبی سرریز مورد مقایسه قرار گرفت.روش: بدین منظور چهار مدل آزمایشگاهی از این نوع سرریزها ساخته و در یک فلوم آزمایشگاهی در شرایط دبی­ های مختلف مورد آزمایش قرار گرفت. همچنین جهت بررسی تاثیر عمق پایاب بر پروفیل آبشستگی، یکی از مدل­ها در سه عمق پایاب متفاوت بررسی شد.یافته­ ها: نتایج اندازه ­گیری مشخصه­ های آبشستگی نشان داد در سرریزهای کلید پیانو ذوزنقه ­ای، حداکثر عمق چاله زیر کلید خروجی ایجاد می ­شود و با افزایش دبی و کاهش عمق پایاب، ابعاد هندسی حفره آبشستگی در مدل­های ذوزنقه­ ای افزایش می یابد. همچنین در سرریزهای کلید پیانویی ذوزنقه­ ای، با افزایش زاویه دیواره جانبی سرریز، ابعاد هندسی چاله آبشستگی کاهش می­ یابد. به نحوی که در تمام دبی ­ها با افزایش هر ۳ درجه زاویه دیواره جانبی سرریز کلید پیانویی، حداکثر عمق چاله آبشستگی به طور میانگین، ۵ درصد، فاصله موقعیت مکانی حداکثر عمق چاله آبشستگی و طول دهانه چاله آبشستگی به ترتیب و به طور میانگین ۸ و ۳ درصد کاهش می­ یابد. همچنین وقتی ۶۵%  گردد این اختلاف ناچیز می­ شود و تفاوت معنا­داری در شکل حفره آبشستگی بین مدل­ های سرریز کلید پیانویی وجود ندارد.

آبشستگی, مدل ذوزنقه ای, دبی, سرریز کلید پیانویی, عمق پایاب