مهسا چیزفهم دانشمندیان - دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
مصطفی بهزادفر - استاد دانشگاه علم و صنعت ایران

در دو دهه اخیر، حفاظت از منظر ­شهری ­تاریخی در مقابل توسعه ساخت ­و­ سازهای بلند مرتبه به عنوان یکی از مهم­ترین موضوعات در حوزه نگهداری از میراث جهانی و ملی شهر­هایی با سابقه تاریخی مطرح شده ­است. منظر ورودی شهر شیراز از سوی دروازه قرآن یکی از ارزشمند­ترین مناظر این شهر به حساب می­آید، که نه­تنها از برنامه حفاظتی ویژه­ای برخوردار نمی­باشد، بلکه با اجرای طرح­های مصوب موجود مورد تهدید جدی قرار­ خواهد­ گرفت. هدف اصلی این پژوهش آسیب­شناسی منظر­ تاریخی دروازه ­قرآن، با تاکید بر تقویت دید به دو عنصر شاخص حرم­ شاهچراغ و علی­بن­حمزه می­باشد. تفاوت اصلی مقاله حاضر با سایر پژوهشهای مشابه در این است که تنها به بررسی معیارهای کیفی طراحی اکتفا نشده و تلاش شده تا با به کارگیری آخرین روش­های تحلیل کمی در محیط سه­بعدی به بررسی دقیق موضوع پرداخته شود. روش تحقیق به کارگرفته ­شده به صورت آمیخته­ای از روش­های کمی­­کیفی است. در گام اول با بهره­گیری از تکنیک سطوح ­حفاظت­ بصری ­(VPS) در نرم­افزار ArcGIS و Rhino به تعیین آستانه ارتفاعی مجاز ساختمان­ها در محور­دید دورازه­ قرآن و مقایسه تطبیقی آن با طرح تفصیلی شیراز پرداخته ­شده و پس از آن تصاویر شبیه­سازی شده دیدهای ناظر پیاده مورد­ بررسی قرار­گرفت. نتایج نشان می­دهد که قوانین و ضوابط ارتفاعی طرح تفصیلی شیراز در پهنه موثر این منظر ­تاریخی به علت بی­توجهی به بعد کالبدی- بصری دارای نقص جدی می­باشد، به طوری­که با اجرای ضوابط ارتفاعی موجود، شامل ساخت­و­ساز تا ارتفاع ۲۴ متر در بخش شمالی خیابان حافظ و تا ارتفاع ۵/۳۳ متر در محل پل علی­بن­حمزه، دید افراد پیاده از دروازه­قرآن به سمت حرم­ شاهچراغ و علی­بن­حمزه در معرض خطرات جبران ناپذیری قرار­ خواهد­ گرفت. نتایج اعمال تکنیک فوق حاکی از آن است که با کاهش ارتفاع از ۱ تا ۱۴ متر در ۹۳ قطعه ساختمانی و نظارت شدید جهت جلوگیری از افزایش تراکم غیر مجاز در پهنه محدودی از این محور می­توان موجبات صیانت کامل از این منظر­ شهری­ تاریخی برای آیندگان را فراهم ­نمود.

"منظر شهری تاریخی", "سطوح حفاظت بصری (VPS)", "ضوابط ارتفاعی", "حفاظت", "آستانه ارتفاعی"