احمدرضا اکبری - استادیار گروه آموزشی تاریخ، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

دوران حکومت قاجار و پهلوی فصل جدیدی در عرصه تعلیم وتربیت است. دورانی که متولیان فرهنگ و ادب، با توجه به نیازها و ضرورت ها، چارچوب رسمی تربیت معلم و تالیف محتوا را ترسیم کردند. در این دوران، دو بار سیستم نظام آموزشی تغییر می کند و به دنبال آن، محتوای آموزشی مراکز تربیت معلم نیز عوض می شود و انواع مختلف دانشسرا در ایران شکل می گیرد. دانشسراهای مقدماتی قدیم ترین و فراگیرترین نوع آن است که نقش بسزایی در تحول فرهنگی و تربیت معلمان مدارس ابتدایی کشور داشته است. مطابق مصوبات مجلس شورای ملی، یکی از نخستین مراکز دانشسرای مقدماتی کشور در شهرستان بیرجند تاسیس می شود که در دوره پهلوی به عنوان پایدارترین مدل تربیت معلم فعالیت داشته است. هدف این پژوهش بررسی فعالیت دانشسراهای مقدماتی پسرانه و دخترانه و تبیین فرایند عملکرد آن ها در استان خراسان جنوبی است که به شیوه توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اسنادی و مصاحبه به این موضوع می پردازد. نتایج حاصله، مبین آن است که دانشسراهای مقدماتی بیرجند به منظور تامین و تربیت معلم دبستان های جدید بر پایه قوانین و مقررات مجلس شکل گرفته و سابقه فعالیت مدرسه شوکتیه نقش بسزایی در تسهیل فعالیت آن داشته است. همچنین انتخاب مدیران آن طبق شرایط مصرح در قانون معارف و با توجه به تجربه و صلاحیت های فردی صورت گرفته و از حمایت دائمی حاکمیت سیاسی محلی برخوردار بوده است.

تاریخ آموزش وپرورش, بیرجند, دانشسرای مقدماتی