سید افشین سجادی - مربی پژوهش، بخش گیاه پزشکی مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش، تیرتاش، بهشهر، ایران.
محمدعلی مختاری - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه گیاه پزشکی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
عبدالقیوم ابراهیمی - استاد، گروه گیاه پزشکی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

قارچ عامل بیماری پوسیدگی یقه توتون (Sclerotinia sclerotiorum) از عوامل مهم بیماری زا در توتون می­باشد که در تمام نقاط دنیا پراکنده بوده و می­تواند موجب ایجاد خسارت محصول در کشورهای تولید کننده توتون گردد. مدیریت این بیماری با سموم شیمیایی، ارقام مقاوم، مهار زیستی و همچنین با عصاره های گیاهی و روغن ها و غیره انجام می شود. در این تحقیق، اثر رقت­های ۱ و ۲ در هزار عصاره نعناع گربه­ای، توتون و آویشن کوهی استخراج شده با حلال های آب، استون، هگزان، اتانل و متانول در شرایط آزمایشگاه روی قارچ عامل بیماری به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی شد. بررسی حداقل غلظت بازدارندگی عصاره های گیاهی با روش اختلاط با محیط کشت انجام شد. عصاره نعناع گربه ای، توتون و آویشن کوهی اثر بازدارندگی قابل­توجهی بر رشد قارچ مورد بررسی داشتند. بیشترین اثر بازدارندگی مربوط به عصاره متانولی، اتانولی و هگزانی بود. حداقل غلظت بازدارندگی عصاره متانولی، اتانولی و هگزانی نعناع گربه ای، توتون و آویشن کوهی بر قارچ مورد بررسی، ۱ میلی­گرم بر میلی­لیتر بود. مهم­ترین ترکیبات در عصاره گیاهی نعناع گربه ای شامل: منتانول، منتول، سایلن، تیمول، پیپرتنن، نوننال، کارواکرول، کامفور و لمونن، در عصاره گیاهی توتون شامل: گلوبولول، فیتول، نیکوتین، سایلن، ایمیدازول، لمونن و تونبرگول و در عصاره گیاهی آویشن کوهی شامل تیمول، آنتول ترانس، سایلن، کارواکرول، ایمیدازول و نوننال بود. بنابراین، عصاره گیاهان نعناع گربه ای، توتون و آویشن کوهی می­تواند به عنوان قارچ­کش طبیعی جهت مهار قارچ عامل بیماری پوسیدگی یقه توتون مورد توجه باشد.

عصاره گیاهان نعناع گربه ای, توتون و آویشن کوهی, پوسیدگی یقه توتون, Sclerotinia sclerotiorum