محمدجلال ماخانی - دانشجوی دوره دکتری تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
علیرضا ملائی توانی - استاد پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

تاریخ اجتماعی یکی از شاخه های مشهور در مطالعات تاریخی است و این مقاله در پی ارائه تصویری از چارچوب دانش تاریخ اجتماعی است. اگرچه «چیستی» و «ماهیت» این دانش همواره مورد توجه دانشوران این حوزه بوده است، با این حال به نظر می رسد که بررسی این مسئله با رویکردی مفهومی-نظری می تواند زمینه ای را برای تفاهم و تحدید این مفهوم از برای اهل نظر فراهم آورد. گستردگی این حوزه و نیز تعریف گریزی آن، همواره، کژفهمی هایی را موجب شده و از همین روی، می کوشیم تا ضمن بررسی و تحلیل تعاریف موجود به سنخ شناسی آن ها و نیز مقولات موجود در تاریخ اجتماعی بپردازیم. این پژوهش در پی این سئوال است که براستی تاریخ اجتماعی چیست؟ برای پاسخ به این پرسش ضمن ارائه تاریخچه برآمدن تاریخ اجتماعی، برای درک زمینه های این دانش، به کاوش در «چیستی» و «ماهیت» این رهیافت با توجه به تعاریف موجود از سوی صاحب نظران این عرصه می پردازیم. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی آبشخورهای اصلی رشته ها و زیررشته های تشکیل دهنده تاریخ اجتماعی، عناصر تشکیل دهنده و نیز مواضع صاحب نظران مشهور را در مقابل این مقولات نشان می دهد و تصویری مفهومی-نظری از این دانش ترسیم می کند.

تاریخ اجتماعی, تاریخ نگاری, تاریخ, روایت اجتماعی, اجتماعی