پژوهشی در مجسمه دوطرفه «بودا-بودی ساتوا» موجود در موزه هنر جهان
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: مجله بنیان هنر؛ جستارهای موزه داری، مرمت، باستان شناسی و تاریخ هنر، دوره: 1، شماره: 2
- کد COI اختصاصی: JR_CIOMUS-1-2_004
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 143
نویسندگان
دانش آموخته کارشناسی ارشد در باستان شناسی دوران تاریخی/ پژوهشگر آزاد
دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه تهران
چکیده
هنر اولیه بودایی هنری محافظهکار و سنتی است که در آن تجسم بودا در ظاهری دنیوی به چشم نمیخورد. از این رو، شکلگیری و رونق هنر مجسمهسازی و انساننمایی بودا در جنوب آسیا را باید نتیجه تبادلات فرهنگی و آشنایی مردم این منطقه با هنر یونانی-رومی در قرون نخستین میلادی دانست. اولین مجسمههای بودا او را در ظاهری شبیه به آثار یونانی-رومی نشان میدهد، اما با گذشت زمان هنرمندان بودایی خصائص بومی منطقه همچون پوشاک، جواهرات و آرایش ظاهری را به هنر مجسمهسازی خود وارد میکنند. این موضوع به طور ویژه در گنداره که شامل بخشهایی از شمال غرب پاکستان امروزی است، نمود بیشتری دارد. گنداره محلی است که در دوره کوشانیان هنر و معماری پررونقی داشته است و بسیاری از مجسمههای بودایی منسوب به سده های اول تا سوم میلادی به این منطقه نسبت داده میشود. این مجسمهها معمولا بودا را نشسته یا ایستاده نشان میدهند که لباسی بلند و ساده به تن دارد. از طرفی در هنر گنداره ساخت مجسمههایی از بودیساتوا، یعنی شخصی که به مقام والای نیروانا میرسد اما آن را برای کمک به سایر انسانها فدا میکند، نیز مورد توجه بوده است. مجسمههای بودی ساتوا سادگی بودا را ندارند و با جواهراتی همچون تاج، گوشواره، بازوبند، گردنبند و دستنبد تزیین شدهاند. در مواردی نیز هنرمندان بودایی آثاری خلق میکردند که بودا و بودیساتوا را به صورت پشت به پشت در قالب مجسمهای واحد نشان میدهد. یکی از این نمونههای بسیار نادر، مجسمهای است که در موزه هنر جهان، در پردیس موزه ای دفینه، به چشم میخورد. پژوهش پیش رو بر آن است تا ضمن مستندنگاری و معرفی اجمالی اثر، به این پرسش ها پاسخ دهد: اثر مذکور از نظر ظاهری چه شباهتها و تفاوتهایی با سایر مجسمههای هنر گنداره و دادههای باستانشناختی به جا مانده از آن منطقه دارد؟ چگونه میتوان با بررسی ویژگیهای ظاهری و نمونههای مشابه اثر پیرامون گاه نگاری احتمالی آن صحبت کرد؟ چگونه میتوان این اثر متمایز را در چارچوب اندیشههای بودایی تفسیر کرد؟ این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با بهرهگیری از دادههای کتابخانهای نوشته شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که این مجسمه جزو نمونههای هنر گنداره است که در یک سمت آن بودا و در سمت دیگر آن بودیساتوا اولوکیتشوره (پادماپانی) قرار دارد. همچنین پوشاک، جواهرات و شیوه نشستن آن، هم با دادههای باستانشناختی منطقه گنداره مانند پلیی مالاکند خیبرپختونخا و تاکسیلا و هم نمونههای مشابه در سایر موزهها و مجموعههای جهان همچون حراجی کریستی و مجموعه روسک زوریخ شباهتها و تفاوتهایی دارد. با بررسی همین موارد میتوان این نظر را مطرح کرد که اثر مذکور احتمالا متعلق به سده دوم یا سوم میلادی است.کلیدواژه ها
بودیسم, هنر گنداره, مجسمه سازی, مجسمه های دوطرفه بودا-بودی ساتوا, اولوکیتشورهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.