آلودگی خاک و گیاه به کادمیوم در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش موته (اصفهان، ایران)
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: فصلنامه علمی محیط زیست و توسعه فرابخشی، دوره: 8، شماره: 81
- کد COI اختصاصی: JR_ENVJ-8-81_006
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 54
نویسندگان
گروه علوم و مهندسی محیط زیست، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
گروه علوم و مهندسی محیط زیست، مرکز تحقیقات پسماند و پساب، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
گروه علوم و مهندسی محیط زیست، مرکز تحقیقات پسماند و پساب، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
چکیده
مقدمه: مناطق حفاظت شده ابزارهایی حیاتی در مدیریت و حفاظت از محیط زیست خشکی و دریایی هستند. با این حال، تضاد بین اولویت های حفاظتی و برداشت منابع از مناطق حفاظت شده روز به روز در سراسر جهان حال افزایش است. پارک ملی و پناهگاه حیات وحش موته به واسطه تنوع زیستی بالا از ارزش حفاظتی برخوردار است، ولی در سال های اخیر به دلیل جاذبه های غنی معدنی به شدت مورد بهره برداری قرار گرفته است. از این رو، مطالعه حاضر به بررسی غلظت کادمیوم خاک و گیاه درمنه دشتی، عامل انتقال و عوامل موثر در بروز آن پرداخته است.مواد و روش ها: ۴۵ نمونه خاک از عمق ۰ تا ۳۰ سانتیمتر و برگ گیاه درمنه دشتی (Artemisia sieberi) در ۱۵ نقطه در منطقه دشتی پارک ملی و پناهگاه حیات وحش موته (با وسعت ۴۲۳ کیلومترمربع) برداشت و غلظت کادمیوم نمونه ها توسط دستگاه جذب اتمی مدل محاسبه شد. جذب کادمیوم توسط گیاه با استفاده از عامل انتقال محاسبه و تفسیر شد. با استفاده از روش معکوس فاصله وزنی در نرم افزار GIS، نواحی آلوده به کادمیوم در بخش خاک و گیاه تعیین و وسعت و موقعیت مکانی نواحی با غلظت کادمیوم بیش از mg/kg ۵ در خاک و بیش از mg/kg ۲/۰ در برگ گیاه بر اساس استاندارد سازمان بهداشت جهانی و آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا شناسایی شد. درنهایت از مدلهای رگرسیون خطی، لگاریتمی، توانی، نمایی و چندجملهای برای بررسی اثر حمل و نقل جادهای در آلودگی به کادمیوم استفاده شد.نتایج: متوسط غلظت کادمیوم در گیاه و خاک (mg/kg) به ترتیب برابر با ۱۱/۰ ± ۳۹/۰ و ۱۵/۰ ± ۹۷/۲ بدست آمد. بیشترین غلظت خاک این عنصر در میانه های منطقه برابر با mg/kg ۶۹/۰ ± ۰۰/۱۵ بدست آمد که با حرکت به سمت قسمت های جنوبی منطقه، به تدریج از غلظت آن کاسته شد. بیشترین غلظت این عنصر در برگهای گیاه درمنه در بخشهای شمالی ناحیه برابر با mg/kg ۰۹/۰ ± ۶۲/۰ بود و کمترین مقدار نیز در بخش میانی (mg/kg ۳۲/۰ ± ۰۵/۰) ثبت گردید. عامل انتقال بین دو مقدار ۰۰۵/۰ تا ۵۴۴/۰ با متوسط ۹۳/۴ قرار داشت. بر اساس حد استاندارد mg/kg ۵ کادمیوم در خاک، وسعتی برابر با ۸۰/۲۰ درصد از منطقه به عنوان ناحیه آلوده به این عنصر شناخته شد، حال آن که با در نظر گرفتن مقدار مجاز mg/kg ۲/۰ در گیاه، بخشهای بسیار زیادی از پوشش گیاهی منطقه (بیش از ۹۵ درصد) آلوده به کادمیوم شناسایی شد. بهترین مدل رگرسیونی در حالت مدل نمایی با مقدار ضریب تشخیص ۳۰۱/۰ نشان داد که حمل و نقل جادهای به عنوان یکی از مهم ترین عوامل انسانی موجب افزایش آلودگی خاک و گیاه درمنه دشتی موته به کادمیوم شده است.بحث: اکتشاف طلا و احداث معادن متعدد در منطقه موته و همچنین احداث کنارگذرهای شمال استان اصفهان باعث شد تا تهدیدات زیادی متوجه اکوسیستم و گونه های این ناحیه شود. بر اساس نتایج بدست آمده، خاک های منطقه دشتی موته به عنصر کادمیوم آلوده شده است. غلظت بالای این عنصر در خاک های اطراف جاده ها و کاهش غلظت آنها با افزایش فاصله از جاده معیاری از اثر حمل و نقل جادهای بر افزایش آلودگی خاک است. بر این اساس، جلوگیری از احداث راه های مواصلاتی در مناطقی با اکوسیستم های ارزشمند، افزایش کیفیت سوخت و خودروها و همچنین کاهش بار ترافیکی از جمله مهم ترین راهکارها برای حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی به عناصر سمی بالقوه است.کلیدواژه ها
کادمیوم, موته, آلودگی خاک, درمنه دشتیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.