فرشاد کرم زاده - دانش آموخته دوره دکتری تاریخ علم دوره اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
یونس یوسف وند - دانش آموخته دوره دکتری باستان شناسی دوره اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

براساس متون تاریخی و جغرافیایی، سابقه سیروان/ شیروان، یکی از شهرهای مهم منطقه جبال، به دوره حکومت ساسانی باز می­گردد. این شهر در قرون نخستین اسلامی رونق بسیار داشت و متون تاریخی از آنجا به­عنوان کرسی ولایت ماسبذان و یکی از شهرهای مهم ایالت جبال نام برده­اند، اما پس از دوره ای حیات پررونق، از میانه سده چهارم ق از رونق آن کاسته شد. علی­رغم اهمیت شهر سیروان، تاکنون پژوهشی برای شناخت موقعیت مکانی­، عوامل رشد و گسترش این شهر و سپس افول آن صورت نگرفته است. در پژوهش پیش­رو، با مطالعه متون تاریخی و شواهد باستان­شناسی، ضمن بازشناسی شهر سیروان، عوامل تاثیرگذار در مکان­گزینی، رشد و گسترش و همچنین انقراض آن بررسی خواهد شد. رویکرد تحقیق، تاریخی است و یافته­ها با مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی جمع­آوری شده است. بنابر نتایج، موقعیت مکانی شهر ساسانی اسلامی سیروان با محوطه باستانی واقع در روستای کنونی سرابکلان شهرستان سیروان استان ایلام منطبق است. در کنار عوامل طبیعی (همچون زلزله) و کاهش اهمیت سیاسی منطقه، راه­های ارتباطی نیز در پی انقراض حکومت آل­حسنویه از سده چهارم ق به بعد از رونق افتاد و در مجموع، این عوامل بیشترین نقش را در انقراض شهر سیروان داشت.

مکان یابی, جغرافیای تاریخی, شواهد باستان شناسی, ماسبذان, سیروان, سراب کلان