مهدی مجتهدی - دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران
احمد بادکوبه هزاوه - دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران
محسن معصومی - استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران

وراقت به عنوان یکی از مشاغل رایج در میان مسلمانان، نقش مهمی در تولید و ترویج کتاب داشته است. به کسی که در این پیشه فعالیت داشت وراق گفته می شد. حال سوال این است که حرفه وراقت چگونه آغاز شده است؟ از آنجا که بنا بر نظری مشهور، شروع ساخت کاغذ در میان مسلمانان مربوط به نیمه قرن دوم است؛ برخی از محققان معتقدند که وراقت با ورود اسیران کاغذ ساز چینی به سمرقند پس از نبرد طراز (۱۳۴ق) شکل گرفته و کلمه وراقت از ورق به معنی کاغذ گرفته شده است. در مقابل نظری وجود دارد که ورود کاغذ را مدت ها پیش از این تاریخ دانسته است. این نوشتار بر آن است تا با بررسی منابع و گزارش های موجود، تصویری روشن از آغاز این شغل در میان مسلمانان به دست دهد و دو نظر مشهور در این باره را بازخوانی کند. به نظر می رسد به رغم ورود کاغذ در نیمه قرن دوم، ارتباطی میان این واقعه و آغاز وراقت وجود ندارد و وراقت در نیمه دوم قرن اول هجری شکل گرفته است.

وراقت, وراقان, کاتبان قرآن, کاغذ, ورق, مصحف