فاطمه درگاهیان - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
سمانه رضوی زاده - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
سکینه لطفی نسب اصل - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

احداث بندهای خاکی محدوده آبریز رامهرمز و شادگان دو نقش تخریبی داشتند؛ در خشکسالی ها باعث تشکیل منابع بالقوه جدید تولید گردوغبار، و در ترسالی های با ممانعت از ورود سیلاب های فصلی به محدوده کانون گردو غبار جنوب و جنوب شرق اهواز، باعث فعال شدن آن شدند. در این مطالعه با توجه به توزیع شبکه هیدرولوژی، محدوده های مطالعاتی که در آن بندهای خاکی بر روی آبراهه های فصلی منتهی به کانون گردو غبار جنوب و جنوب شرق اهواز احداث شده بود، شناسایی و  انتخاب شدند. به منظور بررسی اثرات بندهای خاکی بر آورد رودخانه های مذکور از آمار بلند مدت ایستگاه هیدرومتری و بارانسنجی موجود در محدوده حوزه رامهرمز استفاده شد؛ بدین منظور روند خطی و شیب تغییرات و معنی داری و نقاط جهش بارش و دبی با استفاده از آزمون گرافیکی  من کندال برآورد شد . با توجه به عدم دسترسی به اطلاعات در محدوده مطالعاتی شادگان، موقعیت بندهای خاکی  واقع بر روی آبراه های فصلی شمال شرق کانون گردو غبار، از طریق گوگل ارث شناسایی و سال احداث آنها از طریق تصاویرماهواره ای لندست در ماه ژانویه استخراج شد. به علت تعدد و کوچک مقیاس بودن بندها تغییرات سطح آب آنها با استفاده از تفسیر بصری تصاویر ماهواره ای لندست ۵، ۷و ۸ تجزیه و تحلیل آن در محیط نرم افزار  Arc GISانجام شد. بر اساس شاخص خشکسالی SPI سال های رخداد خشکسالی و ترسالی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد؛ نتایج نشان داد روند خطی سری زمانی دبی و بارش هر دو کاهشی بوده اما شیب روند تغییرات در سری زمانی داده های دبی بیشتر و معنی دار بوده است. برخی از بندها بویژه در محدوده رامهرمز تخریب و از رسوبات پر شده است و در سایر بندها تغییرات میزان سطح آب جمع شده در پشت، آنها از وقوع رخداد خشک سالی و ترسالی تبعیت می کند بطوریکه مساحت پهنه آبی در ژانویه ۲۰۱۶ به عنوان یک سال تر در ۲۱ بند خاکی واقع در شمال شرق کانون  معادل تقریبا ۱۷۰ هکتار و در ژانویه ۲۰۱۷ بعنوان یک سال خشک معادل تقریبا ۲۱ هکتاربود. که می تواند پتانسیل خوبی برای مهار ریزگرد در همین کانون باشد. ارتباط بین فراوانی رخداد گردو غبار با منشاء  داخلی با فراوانی تجمعی احداث بندهای خاکی نشان داد که افزایش تعداد بندهای خاکی در این دو محدوده می تواند یکی از عوامل موثر بر فعال شدن کانون گردوغبار جنوب شرق اهواز باشد.

بندهای خاکی, کانون گردو غبار جنوب و جنوب شرق اهواز, تصاویر ماهواره ای