نابرابری قابل اجتناب اقتصادی-اجتماعی در توزیع سلامت روان در شهر تهران: رویکرد استاندارد سازی شاخص تجمعی

چکیده زمینه و هدف: توزیع نابرابر سلامت در جوامع انسانی یکی از چالش های عمده نظام های سلامت است. مطالعه حاضر باهدف سنجش نابرابری قابل اجتناب در توزیع بیماری های روانی در شهر تهران انجام شد. مواد و روش کار: داده های مورد نیاز در مطالعه حاضر از طرح "سنجش عدالت" که توسط شهرداری شهر تهران در سال ۱۳۷۸انجام شده است بدست آمد. نمونه مورد مطالعه متشکل از ۲۲۱۳۵ فرد بالای ۱۵ سال بود که از طریق نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. از رویکرد شاخص تجمعی برای سنجش نابرابری اجتماعی-اقتصادی در توزیع سلامت روان استفاده شد. برای تعیین میزان نابرابری قابل اجتناب در ابتدا شاخص تجمعی به لحاظ جمعیت شناختی (سن، جنس و قومیت) استاندارد گردید. در مرحله بعد برای کنترل اثرات متغیر های آموزش، اشتغال، وضعیت تاهل و وضعیت اقتصادی که ممکن است هم با سلامت روان و هم متغیر های جمعیت شناختی در ارتباط باشند و برای جلوگیری از استاندارد سازی ناخواسته برای آنها، این متغیر های نیز وارد مدل گردیدند. یافته ها: اندازه شاخص تجمعی نشان داد که ( شاخص تجمعی: ۰۶۷/۰- ، فاصله اطمینان: ۰۷۰/۰- - ۰۵۷/۰-) توزیع سلامت روان در تهران به ضرر گروههای فقیرتر است. هنگامی که شاخص برای ترکیب جمعیت شناختی استاندارد شد میزان آن برابر شد با۰۴۶/۰- (فاصله اطمینان:۰۵۲/۰- - ۰۳۹/۰-). این کاهش نسبتا کوچک در شاخص بیان گر آن است که ترکیب جمعیت شناختی تعیین کننده اصلی توزیع نابرابر سلامت روان در تهران نیست. هنگامی که متغیر های آموزش، وضعیت تاهل، اشتغال و وضعیت اقتصادی وارد تحلیل شدند میزان شاخص تجمعی افزایش یافته و برابر شد با ۰۵۳/۰- (فاصله اطمینان: ۰۵۹/۰- - ۰۴۷/۰-). در حقیقت تحلیل آخر سبب کاهش بیشتر در نابرابری قابل انتساب به متغییر های جمعیت شناختی گردید. نتیجه گیری: از آنجا که بیشتر نابرابری سلامت روان در تهران ناشی از عوامل اجتماعی است و نه عوامل دموگرافیک، لذا احتمال تصحیح پذیری و قابل اجتناب بودن آن افزایش می یابد.

کلیدواژه ها:

Key words: Avoidable Inequality ، Concentration Index ، Mental Health ، and Standardization ، وا‍ژه های کلیدی:استاندارد سازی ، سلامت روان ، شاخص تجمعی ، نابرابری قابل اجتناب