عیسی محمدی زیدی - دانشکده بهداشت و پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
امیر پاکپور حاجی آقا - دانشکده بهداشت و پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
آرش اکابری - مرکز تحقیقات اعتیاد و علوم رفتاری، دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، بجنورد، ایران

چکیده زمینه و هدف: شیوع چاقی و اضافه وزن در نوجوانان ایرانی وضعیت نگران کننده ای دارد. به علت پیامدهای متعدد پزشکی و روانی- اجتماعی چاقی و اضافه وزن در نوجوانان، آموزش و پیشگیری از آنها اهمیت فراوانی دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله آموزشی به منظور اصلاح سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی در دانش آموزان دوره متوسطه اول شهرستان تنکابن در سال ۱۳۹۱ انجام شد. مواد و روش کار: در یک مطالعه نیمه تجربی و با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای، ۱۲۰ نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه اول به طور مساوی در دو گروه تجربی و کنترل شرکت کردند. مشخصات دموگرافیک، رفتارهای موثر بر اضافه وزن و کارآمدی سبک زندگی مرتبط با وزن با استفاده از پرسشنامه های روا و پایا و به روش خودگزارش دهی قبل و ۶ ماه بعد از مداخله آموزشی گردآوری شد. مداخله آموزشی شامل ۴ جلسه ۶۰ دقیقه ای بحث گروهی به همراه نمایش عکس و در قالب گروه های ۱۵ نفری و بر پایه نیازسنجی اولیه طراحی و اجرا شد. در نهایت داده ها وارد نرم افزار SPSS ویرایش ۱۸ شد و با استفاده از آزمون های آماری تی مستقل و زوجی و کای اسکوئرتجزیه و تحلیل شد. یافته ها: رفتارهای موثر بر سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی شامل خوردن در حالت ایستاده، هنگام تماشای تلویزیون، زمان خواب، بین وعده های اصلی، خوردن تنقلات هنگام گرسنگی، سریع غذا خوردن، تماشای تلویزیون هنگام فراغت و بازی با رایانه در اوقات فراغت در گروه تجربی بعد از مداخله آموزشی به طور معناداری بهبود یافتند (۰۵/۰>P). همچنین، متغیرهای روانشناختی مرتبط با خودکارآمدی مانند مقابله با فشار اجتماعی (از /۳ ± ۶/۸ به ۳/۲ ± ۰۴/۱۳)، هیجان های مثبت (از ۸/۲ ± ۲/۷ به ۳/۳ ± ۷/۱۰) و منفی (از ۴/۴ ± ۶/۱۲ به ۱/۵ ± ۲/۱۶)، ناراحتی های جسمی (از ۶/۲ ± ۶/۷ به ۵/۳ ± ۳/۱۰) (۰۰۱/۰>P) و دسترسی به مواد غذایی (از ۲/۵ ± ۳/۱۱ به ۰/۵ ± ۶/۱۵) (۰۵/۰>P) بعد از مداخله آموزشی در گروه تجربی به طور معناداری بهبود یافتند. نتیجه گیری: برنامه آموزشی توانست رفتارها و خودکارآمدی موثر بر سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی را در دانش آموزان به طور معنادار بهبود دهد. توصیه می شود به منظور پیشگیری از پیامدهای ناگوار چاقی، برنامه های آموزشی در مدارس و آموزشگاه ها به طور مستمر و منظم اجرا شود.

Keywords: Overweight, obesity, education, lifestyle, students., واژه های کلیدی: اضافه وزن, چاقی, آموزش, سبک زندگی, دانش آموزان.