بایزید یوسفی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی استان کردستان
علیرضا مدیررحمتی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها ومراتع کشور

این آزمایش با تعداد ۱۰ کلن صنوبر تاج باز (گزینش شده از میان ۲۸ کلن) در اراضی حاشیه رودخانه قشلاق سنندج به مدت ۵ سال  (۱۳۸۵- ۱۳۸۰) اجراءگردید. از هر کلن ۷۵  اصله نهال با فاصله ۴۴ متر در قالب طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی در ۳ تکرار کشت گردید. هر کرت آزمایشی مربع شکل و شامل ۲۵ اصله نهال به صورت ۵۵ بود که ۹ اصله میانی به عنوان پایه های اصلی آماربرداری و بقیه به عنوان حاشیه در نظر گرفته شد. خصوصیات فنولوژیکی کلن ها با بازدید منظم و همزمان برای کلن ها ثبت و برخی خصوصیات کیفی از جمله شادابی عمومی، آلودگی به آفات، وضعیت تنه درختان در طی رشد در هر سال ارزیابی گردید. اندازه گیری رشد قطری و ارتفاعی درختان هر سال در آذرماه پس از خزان کامل از ۹ پایه اصلی در هرکرت انجام و میانگین آن به عنوان ارزش کرت در تکرار و تیمار مربوطه منظور و براساس آنها رویش حجمی تراکمی کلن ها نیز محاسبه گردید. به علاوه در شهریور ماه سال ۱۳۸۴ صفات سطح و وزن خشک برگ (با برداشت ۲۰ برگ از هر درخت) و قطر تاج درخت در درختان اصلی هر کرت اندازه گیری و ثبت گردید. نتایج نشان داد که کلن های صنوبر از سال سوم به بعد رشد سریع را به صورت تصاعدی با زمان شروع نمودند. میانگین صفات قطر تنه، ارتفاع ورویش حجمی تراکمی کلن ها در پایان آزمایش به ترتیب ۷/۱۴سانتیمتر، ۸۸/۹ متر و ۰۹۳/۰ متر مکعب در هر پایه بود. تجزیه واریانس نشان داد که کلن های صنوبر در این آزمایش از لحاظ کلیه صفات مورد بررسی و در تمام سالها اختلافات معنی داری را در سطح احتمال۰۱/۰ p≤ نشان دادند. نتیجه مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در ارقام با آزمون دانکن (۰۱/۰ p≤) نشان داد که در پایان سال پنجم (۱۳۸۴) سه رقمP.d.۶۳/۲، P.e.۵۶۱/۴۱ و P.d.۶۳/۱ به ترتیب با میانگین قطر برابر سینه ۵/۱۸، ۹/۱۶ و ۶/۱۶ سانتیمتر، ارتفاع ۱۱/۱۲، ۷۷/۱۰ و ۹۵/۱۰ متر و رویش حجمی تراکمی ۱۶۱۲/۰ ، ۱۲۴۱/۰ و۱۲۲۰/۰ مترمکعب و میانگین رویش حجمی متوسط سالانه ۰۴۲۹/۰، ۰۳۱۰۱/۰و ۰۳۰۵۰/۰ مترمکعب در سال در هر درخت و میانگین رویش حجمی سالانه در هر هکتار برابر ۱۸/۲۵ ، ۳۸/۱۹ و ۰۶/۱۹ مترمکعب در سال در هکتار  با قطر تاج حدود ۹/۳- ۶۸/۳ متر، با وضعیت شادابی عمومی خوب تا عالی، میزان آلودگی به آفات بسیار کم و تنه به طور عمده صاف و بدون شاخه به عنوان کلن های سازگارتر، برتر از لحاظ تولید چوب و مناسبتر برای کشت در شرایط مشابه سنندج در استان کردستان تا این مرحله معرفی می گردد. میانگین عملکرد چوب ۳ کلن  برتر معرفی شده ۵/۱تا ۲ برابر میانگین کل عملکرد چوب ارقام مورد آزمایش و ۵ تا ۷ برابرعملکرد چوب گونه کبوده به عنوان شاهد در این آزمایش بود.

آزمایش سازگاری, صنوبر, تاج باز, رشد حجمی, سنندج