جلال هناره خلیانی - دانشجوی دکتری جنگل داری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
منوچهر نمیرانیان - استاد گروه جنگل داری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
وحید خدایی تهرانی - دانش آموخته محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
محسن جوانمیری پور - دانشجوی دکتری جنگل شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

محصولات غیرچوبی جنگل نقش بسیار مهمی در حمایت از معیشت خانوار و امنیت غذایی جوامع ایفا می کنند. معیشت جوامع روستایی ساکن در جنگل های زاگرس شمالی به­دلیل فقدان عرصه های تولیدی و اقتصادی به میزان زیادی وابسته به جنگل است. این مطالعه در سه روستای جنگلی شهرستان بانه استان کردستان برای بررسی مشکلات و چالش های بهره برداری محصولات غیر چوبی جنگل توسط ارزیابی مشارکتی منابع طبیعی انجام شد. در این تحقیق از تحلیل میدان نیرو به ­عنوان چارچوب نظری استفاده شد. همچنین از پرسشنامه، مصاحبه ها، بحث گروهی و طوفان اندیشه برای جمع آوری اطلاعات در زمینه میزان و نحوه برداشت محصولات استفاده شد. برآورد ارزش علوفه درختی از طریق روش هزینه جایگزین و ارزش سایر محصولات برداشتی از طریق روش مستقیم و قیمت های بازاری برآورد شد. برپایه نتایج، متوسط درآمد سالانه هر خانوار از محل برداشت محصولات علوفه درختی، هیزم، گز درختی (گزو)، گال مازوج و بذر بلوط حدود ۸۵۱۰۰۰۰ ریال بود. بیشتر از ۵۰ درصد این میزان درآمد در اقتصاد معیشتی به مصرف می­ رسد و بقیه درآمد از محل فروش محصولات به دست می آید. مهمترین مشکلات و راه کارها در زمینه بهره بردای محصولات غیرچوبی از دید بهره برداران محلی عبارتند از کمبود مقررات اداری برای حمایت از بهره برداران محلی، خشکسالی، تخریب جنگل، عدم وجود شبکه های بازاریابی و چرای بیش از حد دام. برای مقابله با این مشکلات، اثر بخش ترین اقدامات در چارچوب مدیریت تلفیقی منابع طبیعی، تقویت تشکل های بهره برداری جنگل نشینان، توسعه شرایط بازاریابی و فروش، توسعه کارگاه های کوچک و صنایع تبدیل و فرآوری در منطقه و ساماندهی پروانه های بهره برداری است.

ارزیابی مشارکتی, تحلیل میدان نیرو, زاگرس شمالی, فقر, محصولات غیر چوبی