محبوبه محبی بیجارپسی - دانشجوی دکترای جنگل شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه سرا، ایران
تیمور رستمی شاهراجی - استاد، گروه جنگل داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه سرا، ایران
حبیب الله سمیع زاده لاهیجی - استاد، گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

ارزیابی تغییرات صفات کاربردی گیاه در طول گرادیان ارتفاعی برای درک سازگاری جوامع و پاسخ آن ها به تغییرات اقلیمی بسیار مفید است. به منظور بررسی تاثیر این تغییرات بر پاسخ های ریخت شناسی و فیزیولوژیکی راش (Fagus orientalisLipsky)، نمونه برداری برگ در نیمی از جهت های شمالی و جنوبی تاج درختان این گونه در سه ارتفاع ۷۰۰، ۱۲۰۰ و ۱۷۰۰ متری از سطح دریا در جنگل های ماسال استان گیلان انجام شد. نتایج نشان داد که ویژگی های ریخت شناسی برگ در بین جمعیت ها و ویژگی های فیزیولوژیکی برگ در بین و درون جمعیت ها، اختلاف معنی داری داشتند. با افزایش ارتفاع از سطح دریا، مقدار سطح برگ، سطح ویژه برگ و محتوای آب نسبی نمونه های جمع آوری شده از دو نیمه تاج درختان افزایش یافت، اما از ارتفاع دوم به بعد، از مقدار این ویژگی ها کاسته شد. مقدار کلروفیل a، b، کلروفیل کل و کاروتنوئید در سه ارتفاع مختلف در نیمه شمالی تاج درختان از نیمه جنوبی بیشتر بود. مقدار کاروتنوئید نیز با افزایش ارتفاع (از ارتفاع پایین تا ارتفاع بالا) در هر دو نیمه تاج درختان افزایش یافت. میانگین بیشترین تاثیرپذیری از محیط برای ویژگی های فیزیولوژیکی در نیمه شمالی به کاروتنوئید (۰/۶) و در نیمه جنوبی به نسبت کلروفیل a/b (۰/۸۴) اختصاص یافت. در بین ویژگی های ریخت شناسی، بیشترین میانگین تاثیرپذیری از محیط در نیمه های شمالی و جنوبی تاج درختان در محتوای آب نسبی مشاهده شد (به ترتیب ۰/۸۱ و ۰/۹). میانگین تاثیرپذیری ویژگی های فیزیولوژیکی در طول گرادیان ارتفاعی، روند افزایشی داشت و نیز مقدار بیشتری نسبت به ویژگی های ریخت شناسی نشان داد. نتایج این پژوهش نشان داد که جمعیت های راش با تغییر در ویژگی های برگ در ارتفاعات مختلف به تغییرات محیطی پاسخ می دهند.

تاثیرپذیری از محیط, سازگاری, کلروفیل, گرادیان ارتفاعی, گیلان, ویژگی های برگ