بهروز افخمی
حسین بصیر طریقت طلب - دانشگاه محقق اردبیلی-دانشکده ادبیات-گروه باستان شناسی

چکیده                                                                                یکی از مهمترین ابزارهای انتقال میراث فرهنگی و حفظ آثار گذشتگان، ادبیات است و بایدگفت بخشی از عناصر فرهنگی ایران دوران اسلامی تحت تاثیر ایران باستان قرار داشته که رد پای آن را می توان در متون ادبی این دوران مشاهده نمود. در این پژوهش تلاش شده تا عناصر معنوی ایران باستان که شامل، فلسفه و مذهب، مناسک، اساطیر و تمامی پدیدارهای ناملموس که به نحوی یادآور آن دوران بوده و در شعر خیام بازتاب داشته است، بررسی نماید. این عناصر معنوی به طور خاص مباحثی چون اندیشه های زروانی و تاثیر فردوسی، نمود عقاید باستانی اسماعیلیان و خرمدینان در شعر خیام، موسیقی، مراسم شراب و همچنین تجلی اساطیر ایران باستان در شعر خیام را در برمی گیرد. شعر خیام آمیخته ای از پرسش های عمیق فلسفی در قالب رباعی است که این قالب شعری خود محملی ایرانی برای سرودن است. شاعرتحت تاثیر حماسه های سبک خراسان و همچنین نزدیکی تاریخی به دوران احیای تمدن ایرانی در زمان سامانیان و بالاگرفتن کار اسماعیلیان در دوران حیات شاعر که ایشان خود تحت تاثیر ایران باستان بوده اند، به سرودن این رباعیات پرداخته است. این اشعار بازتاب مضامینی اسطوره ای و باستانی است که در قالب ادبیات و طی یک رشته تداوم فرهنگی به عصر شاعر رسیده است.

واژه های کلیدی: خیام, بازنمایی در ادبیات, عناصر معنوی ایران باستان, اساطیر ایران باستان