رضا صحت منش - دانشگاه جیرفت

چکیدهکرمان در دوره قاجار یک مرکز کارگاهی محسوب می شد. مهمترین کالاهای تجاری کرمان در سراسر دوره قاجار شال و فرش کرمان بودند که گاهی بیش از ۹۹ درصد صادرات کرمان را به خود اختصاص داده بودند. در فهرست اقلام تجاری کرمان در دوره قاجار فرآورده های گیاهی و خشکبار نیز به فراوانی موجود بود. بنابراین مسئله اصلی، نسبت تولیدات کشاورزی و گیاهی با محصولات کارگاهی در کرمان است. پژوهش پیش رو با ماهیت تاریخ اقتصادی و با ترکیبی از روش آماری و توصیفی–تحلیلی در پی پاسخی برای این پرسش بود که: خشکبار و گیاهان دارویی چه جایگاهی در تجارت خارجی کرمان در دوره قاجار داشتند؟ نتایج پژوهش نشان داد که پسته، بادام، زیره، صمغ کتیرا و حنا مهمترین خشکبار و گیاهان دارویی کرمان در دوره قاجار بودند. این اقلام بعد از تولیدات کارگاهی مشتمل بر شال و فرش، مهمترین اقلام صادراتی کرمان را تشکیل می دادند. هرکدام از این کالاها به تناوب مهمترین کالای تجاری کرمان بعد از فرش کرمان محسوب می شدند. اما از آن میان پسته مهمترین محصول صادراتی کرمان بعد از فرش بود. صادرات پسته در سال ۱۳۲۸-۱۳۲۷ق/۱۹۱۰-۱۹۰۹م به تنهایی ۶۰/۴ درصد کل رقم صادرات خارجی کرمان را به خود اختصاص داد. ارزش این فرآرده ها نسبت به کل صادرات کرمان از ۴۴/۰ تا ۰۸/۱۱ درصد در نوسان بود.

واژگان کلیدی: خشکبار و گیاهان دارویی, هند و بریتانیا, پسته, بادام, صمغ کتیرا