مهسا قهرمانی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
رقیه کریم زاده - گروه گیاهپزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
شهزاد ایرانی پور - گروه گیاهپزشکی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

این مطالعه به منظور تعیین الگوهای پراکنش و فراسنجه­های مربوط به شته خالداریونجه، Therioaphis maculata (Buckten)، شته نخود،Acyrthosiphon pisum (Haris)   و دو گونه کفشدوزک Coccinella septempunctata L. and Hippodamia variegata (Goeze) طی سال های زراعی ۹۵ و ۹۶ در شش مزرعه ی یونجه انجام شد. با رسیدن ارتفاع گیاهان یونجه به ۱۰ سانتی­متر، نمونه برداری های هفتگی شروع و تا برداشت چین آخر ادامه یافتند. هر مزرعه به واحدهای ۲۰متر×۲۰متر تقسیم و در هر واحد دو کادر ۱×۱ متری به صورت تصادفی انداخته شد و تعداد حشرات کامل کفشدوزک های داخل کادر شمارش شدند. برای شمارش شته ها، از بوته­های داخل کادر، ۲۰ ساقه در هر شبکه انتخاب و از ته بریده شدند. سپس ساقه های بریده شده داخل یک تشت سفید تکان داده شدند و شته­های افتاده در تشت شمارش و ثبت شدند. از نسبت واریانس به میانگین و همچنین قانون توان تیلور  (TPL) و شاخص رگرسیون آیوائو (IPI)  برای تعیین الگوهای پراکنش فضایی حشرات استفاده شد. در تمام تاریخ­های نمونه برداری، مقدار واریانس از میانگین بیشتر بود، که می تواند بر پراکنش تجمعی دلالت داشته باشد. الگوی تجمعی پراکنش حشرات مورد مطالعه با نتایج به دست آمده از TPL  (فراسنجه (b و ضریب رگرسیون IPI (β)، که مقدار هر دو به طور معنی­داری بیش از یک بود، نیز تایید شد. همبستگی بین تعداد شته ها و کفشدوزک­ها نشان داد که بین شکار و شکارگر رابطه مثبت اما ضعیف وجود دارد، این همبستگی ضعیف ممکن است حاکی از آن باشد که عواملی غیر از دسترسی به شکار، در پراکنش مکانی شکارگرها نقش دارند. استفاده از روش­های آماری مختلف، اطلاعات مفیدی در مورد پراکنش و الگوی مکانی حشرات و دشمنان طبیعی در مزارع یونجه فراهم می­کند و از این اطلاعات می توان در کنترل بیولژیکی آفات استفاده نمود.

پراکنش مکانی, قانون توان تیلور- رگرسیون آیوائو, تجمع