فاطمه شاکری صفت - دانش آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
منصوره حاج حسینی - استادیار گروه مشاوره و روانشناسی تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
محمد خدایاری فرد - استاد گروه مشاوره و روانشناسی تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش خانواده و مدرسه در تربیت دینی و ادراک دانش آموزان درباره همایندی میان آنها با رویکرد کیفی و با استفاده از روش پدیدارشناختی انجام شد. مشارکت کنندگان در این تحقیق، هجده دانش آموز دختر از مقطع متوسطه بوده اند که با استفاده از روش انتخاب هدفمند گزینش و براساس اصل اشباع به فرایند پژوهش وارد شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه­ ساختاریافته بود و داده ­های به دست آمده با استفاده از روش اسمیت تحلیل شد. یافته ­های پژوهش در چهار مقوله نقش خانواده و مدرسه در دینداری، همایندی/ تعارض میان آن ها، راهبرد دانش­ آموزان در مواجهه با تعارض و راهکار پیشنهادی جهت ارتقای همایندی دسته بندی شد. نقش خانواده در بعد مثبت، شامل الگوی عملگرا، جلب مشارکت خانوادگی و انعطاف پذیری در آداب دینی، و در بعد منفی، مشتمل بر انفعال در تربیت دینی و تعارض های خانوادگی بوده است. نقش مدرسه در بعد ثمربخش با توانمندی­ های معلم، انعطاف پذیری و احترام در رفتار مرتبط بوده و در بعد تخریب­ کننده، رفتارهای خشن و تبعیض­ آمیز، و اجبار بدون آگاهی­ بخشی شناسایی شد. در بعد همایندی مدرسه و خانواده، طیفی وسیع، از همایندی کامل تا اختلاف در روش های تربیتی و مبانی اعتقادی دیده شد و اهداف این دو بافت نیز دارای تنوع و طیفی وسیع بود. نتیجه همایندی، تقویت و رشد دانش آموزان در باورهای دینی و نتیجه ناهمایندی، سردرگمی آنان، اجبار به گزینش یک سو و گاه انحراف آن ها از مسیر برنامه ریزی شده به سمت دینداری بوده است. در بعد راهبردها، سه شیوه قانون­مداری، همراهی با خانواده و انتخاب مسیر بهینه دیده شد. جهت ارتقای همایندی، سه راهکار آگاهی از ویژگی­های نوجوانان، تعامل بهتر خانواده و مدرسه، و تشویق دانش ­آموزان پیشنهاد شد.

تربیت دینی, همایندی خانواده و مدرسه, تعامل خانواده و مدرسه, تعارض تربیتی