شیرین اسلامی - کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
بهادر زمانی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
همایون نورائی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران

توجه به بعد ادراکی زائران در قلمروهای زیارتی و مولفه های موثر بر حالات روحی، معنوی، و تصویر ذهنی آنها، یکی از عوامل حائز اهمیت زمینه ساز آمادگی ذهنی در تشرف به یک مکان قدسی است. این پژوهش با هدف سنجش و تحلیل میزان تاثیر مولفه های ادراکی زائران در تشرف به حرم های زیارتی و بررسی آن در عرصه های تشرف به حرم مطهر حضرت معصومه(س) صورت گرفته است. پژوهش حاضر به روش کاربردی و با نظام پژوهش ترکیبی (کمی و کیفی) و روش تحقیق توصیفی  تحلیلی انجام شده است. ابزارهای گردآوری داده ها مطالعات کتابخانه ای و میدانی (پرسش نامه) است که در بستری پیمایشی با جامعه آماری ۱۷۲ نفر و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از زائرین و مجاورین حرم مطهر حضرت معصومه(س) صورت پذیرفته است. به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS۲۳ و Amos Graphic۱۶ در قالب دو گونه تحلیل توصیفی و استنباطی و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، مدل عاملی تدوین شده با برازش مطلوب، رابطه معناداری میان مولفه ها و سنجه های ادراکی در تشرف زائران به حرم مطهر حضرت معصومه(س) را نشان می دهد. همچنین بر اساس یافته های پژوهش، از میان ۶ مولفه شناسایی شده و ۱۷ سنجه مرتبط با آن، مولفه های حس ادب و خضوع، حس معنویت، حس انتظار، نقش انگیزی، خوانایی، و حس تعلق به ترتیب با بارعاملی بیشتر، وزن بیشتری در ادراک زائران در حین تشرف به این حرم مطهر دارند. بنابر نتایج به دست آمده، بافت پیرامون حرم مطهر حضرت معصومه(س)، نیازمند توجهات مضاعفی از سوی مدیریت شهری به منظور ارتقای کیفیات منظر ادراکی منطبق با هنجارها و ملاحظات ارزشی این قلمرو زیارتی با توجه به سلسله مراتب تشرف در زائران است.

مولفه های ادراکی, سلسله مراتب تشرف, حرمهای زیارتی, حرم مطهر حضرت معصومه(س), شهر قم