ایمان ظفریان ریگکی - دانش آموخته کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
علی سلطانی - دانشیار گروه علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
علی جعفری - دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد

مقدمه: جنگل های بلوط زاگرس به طور مستم در معرض تنش های انسان ساز قرار دارند، چنانکه نه تنها وسعت آنها در حال کاهش است، بلکه ساختار کیفی توده ها نیز کاهش می یابد. مدل ها براساس اطلاعات میدانی می توانند تغییر شاخص های ساختار جنگل بر اثر عوامل تنش زا را قبل از کاهش وسعت جنگل پیش بینی کنند. این تحقیق به اثر برخی از عوامل اصلی تنش زای انسانی بر شاخص های اصلی جنگل های زاگرس مرکزی می پردازد.مواد و روش ها: شاخص های ساختاری توده های جنگلی تحت پنج کاربری ارضی در ۷۸ قطعه نمونه و ۱۱ توده جنگلی در گستره ای به وسعت حدود ۲۴ هزار هکتار از دهستان مشایخ در زاگرس مرکزی توسط پیمایش زمینی اندازه گیری شدند. اندازه گیری در هر توده، بسته به مساحت در شش تا نه قطعه نمونه یک هکتاری به صورت سیستماتیک تصادفی با فاصله یکسان انجام گرفت. همچنین از ریز قطعات نمونه یک متر مربعی برای نمونه برداری از پوشش غیر درختی استفاده شد. آنالیز واریانس یکطرفه برای تعیین شاخص های تفکیک کننده و مدل خطی عمومی برای تحلیل اثر تنش های انسان ساز بر جنگل به کار گرفته شد.نتایج: به جز شاخص تراکم درختان بلوط، بقیه مشخصه های ساختاری در بین توده ها متفاوت بودند. این تحقیق نتوانست تفاوتی در درصد پوشش، تعداد اشکوب و تعداد گونه های درختی و غیردرختی در بین سطوح تنش (حفاظت و تخریب) بیابد. با افزایش سطح زراعت زیراشکوب و با نزدیک شدن به روستا از متوسط تعداد جست در هر جست گروه کاسته و بر قطر متوسط درختان افزوده شد که نشانه حذف درختان جوان توسط زارعان بود. سطوح متفاوت چرا و نزدیکی به جاده، تفاوتی در شاخص های ساختاری جنگل ایجاد نکرد. اعمال برنامه های حفاظتی در دو توده جنگلی کاوند و دوتو، تنها سبب افزایش متوسط ارتفاع درختان شد و بهبود ساختاری دیگری به وجود نیاورد.نتیجه گیری: اثر تنش های انسان ساز بر ساختار جنگل های شاخه زاد قبل از آنکه سبب کاهش وسعت یا تراکم درختان شود، در قطر درختان و تعداد جست در هر جست گروه نمود می یابد. همچنین حفاظت توده های جنگلی به مدت دو دهه به افزایش متوسط ارتفاع درختان می انجامد.

چرای دام, زراعت زیراشکوب, فاصله از جاده, فاصله از روستا, متوسط تعداد جست