امنه قاسمی - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات دانشگاه زابل، زابل، ایران
محمود سلوکی - گروه اصلاح و بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
صابر گلکاری - گروه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران
نفیسه مهدیه نژاد - گروه اصلاح و بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
براتعلی فاخری - گروه اصلاح و بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
میترا جباری - عضو هیات علمی-آموزش عالی سراوان، سراوان، ایران

تنش شوری یکی از مهم‎ترین تنش‎های غیرزیستی است که باعث کاهش شدید عملکرد و کیفیت محصولات گیاهان زراعی می‎شود. ارزیابی تحمل گیاهان زراعی به تنش های زیست محیطی عامل مهمی در انتخاب آنها برای کشت در شرایط مختلف میباشد. در همین راستا و به منظور ارزیابی و شناسایی ژنوتیپ‎های گندم مقاوم به تنش شوری با استفاده از شاخص‎های تحمل به تنش و تغییرات برخی شاخص‎های بیوشیمیایی آزمایشی بهصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عوامل آزمایشی شامل شوری در سه سطح (صفر (شاهد یا نرمال)، سطح شوری ۹ دسی‎زیمنس و سطح شوری ۱۲ دسی‎زیمنس) و ۲۰ ژنوتیپ گندم بومی ایران بودند .نتایج نشان داد که با اعمال تنش شوری میزان لیپوکسی‎ژناز، شاخص سطح اکسیداسیونی سلول (TBARM) و کاروتنوئید در تمامی ژنوتیپ‎ها افزایش یافت. با افزایش سطح شوری از ۹ دسی‎زیمنس به ۱۲ دسی‎زیمنس این شاخص‎ها در برخی از ژنوتیپ‎های روند کاهشی داشت. هم‎چنین با اعمال تنش شوری مقدار غلظت پروتئین و پرولین نیز در تعدادی از ژنوتیپ‎ها در سطح شوری ۹ دسی‎زیمنس افزایش یافت. برخی از ژنوتیپ‎های با افزایش سطح شوری از ۹ به ۱۲ دسی‎زیمنس کاهش معنی‎داری در مقدار غلظت پروتئین و پرولین نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل هم بستگی بین شاخص ها و میانگین عملکرد در شرایط نرمال و تنش شوری نشان داد که هر چهار شاخص TOL, GMP, STI, SSI برای غربال کردن ژنوتیپ ها مناسب هستند. با توجه به نتایج حاصل از شاخص‎های مورد استفاده و عملکرد در دو محیط شوری و نرمال، همچنین نتایج ارزیابی خصوصیات بیوشیمیایی، ژنوتیپ های G۲, G۱۱, G۸۶, G۱۰۹, G۲۰۵ و G۱۵۱ می‎توان به‎عنوان ژنوتیپ متحمل به تنش شوری معرفی نمود.

پروتئین, پرولین, شاخص سطح اکسیداسیون سلولی, کلروفیل