هادی خاتمی شال - کارشناس ارشد رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی
حمیدرضا پاکزاد - دکتری رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، هیئت علمی دانشگاه اصفهان
محمود انصاری اصل - دانشجوی کارشناسی ارشد پترولوژی دانشگاه اصفهان

کانسار بنتونیت تاقدیس آبگرم چاهریسه در ٧۵ کیلومتری شمال شرق اصفهان و در داخل سازند قرمز پایینی قرار گرفته است و از نظر زون بندی ساختمانی- رسوبی در نوار ولکانوپلوتونیک ارومیه دختر جای دارد. رفتار عناصر Cd ،Co ،Nb ،Ni ،Pb و Be در بنتونیت توسط فاکتورهایی مانند pH تبادل یونی، مکانیسم جذب سطحی و تمرکز آنها در فازهای برجای غیرقابل حل کنترل می شود. آنالیز های شیمیایی نشان داد که سرب نسبت به سنگ مادر تقریبا غنی شدگی دارد. حضور فلدسپار پتاسیم و توانایی تشکیل 3PbCO دلیل اصلی این غنی شدگی است. بعد از هوازدگی توف به بنتونیت، بیشتر نیکل همراه با اکسیدهای آهن و منگنز ته نشین می شود و در نهایت در ساختار کانی های آهن دار قرار می گیرد. نیوبیوم تقریبا غیرمتحرک است و در طول فرایند بنتونیت زایی رفتاری شبیه به آلومینیوم دارد. این عنصر می تواند از بیوتیت موجود در سنگ مادر آزاد شده و داخل بنتونیت قرار گیرد. کبالت در طول هوازدگی توف آتشفشانی به بنتونیت عمدتا از محیط خارج می شود. کادمیوم موجود در بنتونیت کم و عمدتا به صورت 3CdCO وجود دارد. جذب سطحی کادمیوم توسط رس اصلی ترین فرایند کنترل کننده ی کادمیوم در بنتونیت ها است. بریلیم نیز می تواند از سنگ مادر و نمک طعام موجود در بنتونیت نشئت گرفته باشد.

بنتونیت، چاهریسه، جذب سطحی، غیرمتحرک، توف آتشفشانی