آذر بیرانوند - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مهدی دوستکامیان - گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سوسن حیدری - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران. تهران
مسعود گودرزی - گروه خشکسالی و تغییراقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، تهران ، ایران

دما یکی از عناصر اقلیمی می باشد که در طول زمان دچار نوسانات زیادی شده است. زمانی که این نوسانات افزایش و کاهش بیش ازحد نرمال داشته باشند و در ناحیه بالا و پایین توزیع آماری قرار گیرند، در صورت تداوم می تواند منجر به ایجاد امواج گرمایشی و سرمایشی شود. هدف از این مطالعه تحلیل تغییرات زمانی و مکانی امواج گرمایشی و سرمایشی ایران طی دوره ای ۵۰ ساله می باشد. بدین منظور دمای ۶۶۳ ایستگاه همدید از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۸۳ از پایگاه داده ای اسفزاری اخذ گردیده است. به منظور تکمیل این پایگاه دمای روزانه از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۰ از سازمان هواشناسی کشور اخذ و به پایگاه داده ای مذکور اضافه گردیده است. به منظور انجام محاسبات و ترسیم نقشه ها از نرم افزارهای Matlab و grads و surfer بهره گرفته شده است. برای تحلیل روند از رگرسیون بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که نمایه های حدی امواج سرمایشی و امواج گرمایشی ضمن اینکه تاثیر مستقیمی بر همدیگر داشته اند در اکثر مساحت ایران از روند افزایشی برخوردار بوده است. توزیع آماری نمایه حدی امواج سرمایشی ناهمگن تر از نمایه حدی امواج گرمایشی است. به طوری که ضریب تغییرات مکانی برای امواج سرد ۲۲/۸۴ درصد می باشد. همچنین نمایه حدی امواج سرمایشی تغییرپذیری مکانی بیشتری را داشته است. بالاترین میزان پراش مشترک نمایه حدی امواج گرمایشی و سرمایشی در شمال غرب، شرق و امتداد کوه های زاگرس دیده شده است. تحلیل روند نمایه ها نشان داد که امواج گرم در ۶۵.۸% ایران تشدید شده­اند و از شدت امواج سرد در ۴۸.۵% ایران کاسته شده است.

نمایه حدی, امواج گرمایشی و سرمایشی, پراش مشترک دما, ایران