الهام قنبری - دانشجوی دکتری مدیریت منابع خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
علی اصغر جعفرزاده - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
عباس احمدی - دانشیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
فرزین شهبازی - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

امروزه عوامل مختلفی دریاچه ارومیه (بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه) در شمالغرب ایران را در معرض خشکی و فرسایش بادی قرار داده که نتیجه آن بروز طوفان های ریزگرد است. شناسایی ماهیت این ریزگردها در ارائه راهکارهای مقابله با بحران حائز اهمیت بوده و بدین منظور، سه بخش مستعد برای تولید ریزگرد از ساحل شرقی دریاچه ارومیه انتخاب و هر بخش براساس ارتفاع از سطح آزاد آبها به دو سطح تقسیم گردید. نمونه های خاک به سینی های تونل باد مدار بسته، منتقل و شبیه سازی فرسایش بادی با اعمال حداکثر سرعت باد ۴۵ متر بر ثانیه به مدت ۱۵ دقیقه بطور یکنواخت در تمام ارتفاعات انجام گردید. با به تله انداختن ریزگردها و بررسی خصوصیات کانی شناسی آنها به روش آنالیز XRD و با استفاده از نرم افزار High Score، کوارتز، کلسیت، هالیت و ژیپس بعنوان کانی های غالب شناسایی شدند. از میان این کانی ها، کوارتز بالاترین درصد را داشته و با توجه به فاصله کم برای انتقال در تونل باد دور از انتظار نمی باشد. نتایج تجزیه واریانس نیز نشان داد که اثر لایه بر کانی کوارتز (p≤۰.۹۹) و اثر بخش بر کانی کلسیت (p≤۰.۹۵) معنی دار است. حضور کلسیت بعنوان کانی غالب در نمونه ها بویژه بخش ۲ می تواند اعلام خطری برای آلودگی جوی از طریق حمل آلاینده ها و انتقال آنها باشد.در این تحقیق با بررسی عمل انتخابی فرسایش بادی بر خاکهای منطقه و مطالعه کانی شناسی خاکهای منشاء ریزگردها، می توان نوع کانی های موجود در ارتفاعات مختلف جوی را پیش-بینی نمود زیرا، نوع کانی غالب در ارتفاعات مختلف جوی با خاکهای منشاء متفاوت نیستند.

آنالیز XRD, فرسایش بادی, کانی شناسی, تونل باد, دریاچه ارومیه