محمد حسین جوکار - دانش آموخته کارشناسی ارشد زمین شناسی مهندسی دانشگاه تربیت مدرس
ماشااله خامه چیان - دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم، گروهزمین شناسی
محمدرضا نیکودل - استادیار، گروه زمین شناسی مهندسی دانشکده علوم پایه دانشگاه تربیت مدرس nikudelm@yahoo.com

واگرایی پدیده ای فیزیکی- شیمیایی است که در اثر آن ذرات خاک رس در مجاورت با آب چسبندگی خود را از دست داده و یکدیگر را دفع می نمایند، به طوری که ذرات مذکور به صورت معلق در آب درآمده و به سهولت با انرژی کمی از محیط خارج می شوند. پتانسیل واگرایی در یک خاک بستگی به عوامل متعددی از جمله نوع کانی های رسی، میزان pH، مواد آلی، دما، درصد رطوبت، نوع و غلظت یون های موجود در مایع منفذی خاک و خصوصیات مایع فرسایش دهنده دارد و معمولا مقدار کاتیون سدیم بالایی دارند. از شواهد واگرایی خاک ایجاد اشکال فرسایشی در مناطق شیب دار و مسطح می باشد. از آنجا که این اشکال فرسایشی در ساختگاه پتروشیمی مسجدسلیمان، با لایه های سازند گچساران مشاهده گردیدند، لذا به منظور ارزیابی علل فرسایش پذیری، از نقاط مختلف ساختگاه نمونه برداری صورت پذیرفت و سپس با انجام آزمایش های فیزیکی، شیمیایی و آزمایش های مشخص کننده واگرایی خاک مشاهده گردید که مقدار کاتیون سدیم نمونه ها پایین بوده و خاک غیر واگرا است. با مشاهده کانی ژیپس، منافذ و فضای خالی موجود در نمونه های دستی و میکروسکوپی، مقدار کانی ژیپس نمونه ها تعیین و با ارتباط آن با مشاهدات صحرایی مشخص گردید که اشکال فرسایشی ناشی از شستگی، انحلال و درنهایت پوک شدن خاک در نتیجه وجود کانی ژیپس می باشد که باعث ایجاد یک نوع فرسایش مکانیکی در منطقه شده است.

واگرایی, پتروشیمی مسجدسلیمان, ژیپس, شستگی, فرسایش مکانیکی