مریم اصفهانی - دانشگاه آزاد تهران

پژوهش حاضر با هدف بررسی مفهوم سوبژکتیویته «دیگری» از دیدگاه لاکان و لویناس، با تاکید بر سوژه اخلاقی و دلالت های تربیتی مترصد از آن انجام شده است. جهت دست یابی به هدف مذکور از روش تحلیلی– مقایسه ای بهره گرفته شد. نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که در باور لاکان، تمایل ذاتی به بازآفرینی صورت های گفتمانی در ساختارهای زبانی، زمینه ساز پذیرش «دیگری» است. او ضمن نقد همان انگاری اخلاق سنتی که بر خیر مطلق و دیگری بزرگ تاکید دارد، از سمپتوم دیگری های تقلیل یافته در نظام اخلاقی حمایت نموده و از برتری اخلاق دیگر محور یاد می کند. لویناس نیز تقلیل غیریت بر امر «همان» را محکوم نموده و در تقدم اخلاق بر فلسفه، از اخلاقی یاد می کند که دیگر محور و مسئولیت پذیر است. دلالت تربیتی از سوبژکتیویته دیگری لاکان و لویناس در نظام تربیتی، در برنامه درسی، روش تدریس و رابطه معلم و دانش آموزان قابل دریافت است. نظام تربیتی مطلوب از دیدگاه لاکان با تکیه بر دو مفهوم من ایده آل و من فراتر، برآمده از سوژه ای اجتماعی و اخلاقی است که در آن، سوبژکتیویته اخلاقی نیازمند تعامل و کنش اجتماعی میان معلم و دانش آموزان است و برنامه درسی می تواند عرصه چنین تعامل و کنش اجتماعی باشد. نظام تربیتی مطلوب از دیدگاه لویناس در بستر رابطه چهره به چهره دانش آموز و معلم حاصل می شود و با تمرکز بر غیریت دانش آموز نیازمند برنامه درسی با محور توجه به حاشیه رانده شده هاست. ترکیبی از رویکرد لاکان و لویناس در برجسته سازی رابطه «من» و «دیگری» به تولید «سوبژکتیویته اخلاقی» می انجامد.

سوبژکتیویته، دیگری، لاکان، لویناس، سوژه اخلاقی