فرناز دهقانی اسمعیل آقا محله - کارشناسی ارشد تاریخ

بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی تشکیل حکومتها در تاریخ ایران همواره از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده و یک رکن اصلی در ایجاد حکومتها هستند تشکیل حکومت شیعه آل بویه به عنوان یک تحول نقش اجتماعی فرهنگی شیعه را در تحولات قرن چهارم دیلمستان رقم زد. وجود تعداد زیادی از علویان در طبرستان و دیلمستان به خاطر عدم دسترسی خلفای ستمگر به ایشان و در پی آن آشنایی دیلمیان با عقاید و افکار سادات و وجود دشمن مشترکی چون عباسیان، دشمنی عباسیان و حکام محلی در دیلمستان، انحطاط دولت مستقل علویان، ضعیف شدن فرزندان ایشان، ناکارآمدی حکومت مرکزی کم شدن قدرت سامانیان، ضعف حکام محلی، رها شدن نیروی جنگی مهارنشده گیل و دیلم موجب گردید تا حکومتهای محلی از هر طرف سر برآوردند و داعیه استقلال یافتند . اندیشه یک دولت قدرتمند و احیای مرده ریگ باستان ایرانی در میان بسیاری از  اقوام ایرانی رواج یافت که در این میان توفیق این اندیشه آرمانی بیشتر از همه نصیب خاندان شیعه مذهب بویه گردید که از میان طوایف سرکش دیلم ظهور یافته بود و توانست نه تنها ایران بلکه تا بغداد را تحت سیطره قدرت خود قرار دهند.مقاله حاضر نیز بر آن است تا به برررسی تحولات اجتماعی منطقه دیلم در تشکیل حکومت شیعی آل بویه بپردازد.

دیلمیان, دیلمستان, تشیع, آل بویه