الناز ابراهیمی - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی گرایش مطالعات تاریخی دانشگاه بیرجند

نقاشی ایران پیوندی استوار با ادبیات دارد همچنین شاهنامه فردوسی را میتوان از مهمترین متون در طی قرنهای اخیر نام برد و همین امر دلیل بر وجود تعداد زیادی از نسخ خطی این کتاب است که در هر زمان با توجه به فرهنگ، اعتقادات، عوامل اجتماعی و… تصویرگری شده است. مشاهده تصاویر شاهنامه های مصور، گویای حضور پنهان زن در جامعه مرد سالار که در مسایل سیاسی و علمی ایران در آن دوره نقش داشته اند. شاهنامهی رشیدا با تصاویر فاخر متعلق به مکتب اصفهان صفوی است و در موزه کاخ گلستان، نگهداری میشود که کمتر به آن توجه شده و شاهنامهی داوری آخرین نسخه ی خطی از شاهنامه فردوسی و متعلق به زمان قاجار است که در موزه ی رضا عباسی نگهداری میشود. در نگاره های دوره صفویه و قاجار به ویژه دو شاهنامه ی مورد بررسی، گفتمان زن به حاشیه رانده شده است. از طرفی پوشش همیشه مورد توجه بوده و نشانگر موقعیت اجتماعی افراد است و همچنین میتواند اوضاع جامعه را بازگو کند که خود روشن کنندهی بسیاری از مسائل است. در شاهنامه نگاریها در هر دوران سعی بر آن بوده هنرمند واقعیت را، یعنی آنچه را که میبیند، ترسیم کند بنابراین بررسی نگاره های شاهنامه میتواند ما را به واقعیتهای دوران تصویرگری آن نزدیک کند. در پژوهش پیشرو به بررسی پوشش زنان عصر صفوی و قاجار و مطالعه ی اختصاصی درباره ی نگاره های شاهنامه ی رشیدا ودواری پرداخته ایم. مهمترین سوالات پژوهش حاضر اینگونه تبیین شده است: آیا بین لباس خاص و عوام در نگاره های این نسخه هایی خطی از شاهنامه تفاوتهای اساسی وجود دارد؟ تشابهات و تفاوتهای پوشش زنان در دو شاهنامه رشیدا و داوری در چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که پوشش زنان در در هر دو شاهنامه با توجه به موقعیت اجتماعی و میزان ثروت و دارای متفاوت بوده است و در تزیینات نیز با هم تفاوتهایی دارند.

شاهنامه رشیدا، شاهنامه داوری، پوشش زنان، مکتب اصفهان، نقاشی قاجار.