محمود مظلومی ممیندی - Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Urmia University, Iran
علیرضا پیرزاد - Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Urmia University, Iran
جلال جلیلیان - Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Urmia University, Iran

تاثیر آبیاری تکمیلی بر همزیستی­ میکوریزایی گندم دیم رقم آذر۲ در زمان های متغیر آخرین بارندگی بهاره  در یک آزمایش دوساله به­صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های ۱۳۹۳و ۱۳۹۴ در مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان­غربی بررسی شد. تیمارهای آزمایش شامل زمان پایان بارندگی (۲۰ اردیبهشت، ۳ خرداد و ۱۷ خرداد)، همزیستی قارچ (شاهد و قارچ گونهGlomus intraradices) و آبیاری (دیم و یک نوبت آبیاری تکمیلی) بودند. نتایج نشان داد که همزیستی میکوریزایی تحت شرایط آبیاری تکمیلی باعث افزایش معنی­دار کیفیت علوفه (فسفر و کلسیم) و دانه ­(فسفر) گندم نسبت به کشت دیم شد. بیشترین درصد پروتئین (۹۸/۲۱ درصد) و عملکرد دانه (۵۵/۱۳۲۶ کیلوگرم در هکتار) مربوط به آبیاری تکمیلی ­گیاهانی میکوریزایی بوده که آخرین بارندگی را به ترتیب در ۲۰ اردیبهشت و  ۱۷ خرداد داشتند. به طور کلی کیفیت علوفه و دانه گندم در کشت دیم با یک نوبت آبیاری تکمیلی بهبود می­یابد و رابطه میکوریزایی صرف­نظر از زمان پایان بارندگی در میزان بهبود کیفیت و عملکرد دانه (در آبیاری تکمیلی تا ۱۵ درصد و در کشت دیم تا ۱۰ درصد) موثر بود. در نتیجه در شرایط کم­آبی با مدیریت صحیح منابع آب و کاربرد کودهای بیولوژیک علاوه بر کاهش میزان آب مصرفی و تقویت گیاه، می توان ضمن غنی سازی محصولات زراعی گامی موثر در راستای کشاورزی پایدار برداشت.

fungus inoculum, rainfall interruption, Seed protein, seed phosphorous, yield