غلامحسین شهیدی - استاد تمام بخش بیماری شناسی گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر
محمد حسین آهنگران - کارشناس سازمان تعاون مرکزی کرمان
قاسم محمدی نژاد - استادیار و رئیس پژوهشکده باغبانی دانشگاه شهید باهنر کرمان
محمد زنگی - مدیر جهاد کشاورزی بم

عارضه خشکیدگی خوشه خرما (Date bunch fading disorder) مهمترین علت خسارت اقتصادی و کاهش کمی و کیفی در ارقام خرمای نرم به ویژه مضافتی در ایران است. در این تحقیق و برای اولین بار در جهان، اقلیم مصنوعی برای درختان خرمای مضافتی ایجاد، و نقش کاهش دما و افزایش رطوبت نسبی محیط در پیشگیری ازخسارت عارضه اثبات گردید. تغیر شاخص های اکولوژیکی خصوصاً افزایش دمای جو زمین در چند دهه اخیر، توجه صاحبنظران را بعنوان عامل دخیل در این عارضه بخود معطوف داشته است. دراین تحقیق، نخلستانی به مساحت 40 هکتاربا درختان ده ساله، در منطقه دارستان در شمال شرقی و فاصله 29/5 کیلومتری شهرستان بم که دارای سابقه بروز شدید علائم در سالهای قبل بود، انتخاب و با ایجاد گلخانه ای پلاستیکی در اطراف هشت عدد از درختان، اقلیم مصنوعی برای بررسی اهداف این تحقیق، ایجاد گردید. در حالی که دما در خارج گلخانه تا 48 درجه سانتیگراد ثبت گردید، با استفاده از سه کولر آبی 7000 ، از تاریخ 1390/4/20 الی 1390/5/20 از بالارفتن دما ی گلخانه فرا تراز 40 درجه سانتیگراد، جلوگیری بعمل آمد. همزمان با کاهش دما، در طول آزمایش، رطوبت نسبی داخل گلخانه که توسط کولرهای آبی تامین می گردید، بطوری که در طی 4 زمان داده برداری رطوبت در محیط داخل بین 28 تا 56 ثبت شد، در حالی که در محیط بیرون رطوبت بیشترین پراکندگی را داشت و تا حداقل 10 در صد نیز کاهش نشان داد. حداکثر اختلاف دما بین محیط بیرون و داخل برابر با 9 درجه سانتیگراد ثبت شد در حالی که اختلاف برای رطوبت نسبی تا 38 درصد مشاهده شد. تجزیه و تحلیل آماری نتایج نشان داد اختلاف بسیار معنی داری بین دمای دو محیط و همچنین رطوبت نسبی دو محیط وجود دارد (0.01>p) نتایج حاکی از تاثیر توام دما و رطوبت در ایجاد عارضه میباشد. تغییرات رطوبت نسبی ثبت شده بین داخل و خارج گلخانه نشان داد که در یک بازه 18 روزه از 1390/4/22 تا 1390/5/8 افت رطوبت نسبی در کمتر از 20 درصد مشهود می باشد که با بررسی دقیق تر بادهای گرم منطقه می توان آن را متاثر از این بادهای گرم دانست. از 90/5/20 لغایت 90/6/9 که زمان برداشت خرما در منطقه بود، میزان متوسط خسارت عارضه در مجموع چهار نوبت برداشت، در خارج از گلخانه برابرمتوسط 45%، درحالیکه در گلخانه برابر 0/5% مشاهده گردید. از نتایج این تحقیق استنتاج میشود که چنانچه به روشهای عملی و مقرون به صرفه بتوان ضمن تعدیل دما با افزایش رطوبت نسبی محیط نخل تاثیر بادهای گرم منطقه را در یکماه دوره بحرانی رسیدن میوه (مرحله تبدیل خارک به رطب) کاهش داد، شدت عارضه و خسارت اقتصادی آن بطور چشمگیری کاهش می یابد. از اهداف سالهای آتی این تحقیق، کاهش دما و افزایش رطوبت نسبی محیط در نخلستانها، با استفاده از افشانه سیستم آبیاری تحت فشار در کف باغ و افشانه های اتمایزردر زیر تاج درخت می باشد تا بتوان روشی بهینه، اقتصادی و کاربردی را برای مناطق دچار عارضه ارائه نمود.

عارضه خشکیدگی خوشه خرما Date bunch fading disorder