جواد ریاحی - عضو هیات علمی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره)
مهدی معظمی گودرزی - حوزه علمیه قم

یکی از موضوعات بحث­انگیزی که ذیل مسئله رابطه سببیت در حقوق کیفری مطرح می­شود، امکان علیت ترک فعل مجرمانه در حدوث نتایج زیان بار است. در مجموع، دیدگاه­های مختلفی که در این زمینه مطرح شده به دو گروه موافقان و مخالفان تقسیم می­شود و این پرسش را فراروی محققان قرار داده که از میان دیدگاه­های گوناگون، کدام یک از قوت و استحکام بیشتری برخوردار است و می­تواند مبنای توجیه مسئولیت کیفری تارک در جرائم مقید به نتیجه واقع شود؟ با توجه به نقش مهمی که انتخاب هر یک از دیدگاه­ها در تشخیص اصل مسئولیت تارک یا حدود مسئولیت وی دارد، پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی و با یک نگرش فلسفی، کوشش کرده تا با اثبات صغرای یک قیاس اقترانی -«هر سببی یا وجود است و یا ماهیت؛ هر عدمی نه وجود است و نه ماهیت؛ پس هر سببی عدم نیست»، به شناسایی دیدگاه صحیح­تر بپردازد. نتایج تحقیق نشان دهنده اثبات قیاس یادشده و در نتیجه برتری دیدگاه مخالفان بر دیدگاه رقیب است؛ بنابراین، ترک فعل مجرمانه که از سنخ معدومات است، نمی­تواند سبب تلقی شده و منشا آثار وجودی باشد و منطقا نمی­توان میان ترک فعل و نتایج مجرمانه رابطه­ای با عنوان سببیت احراز کرد.

ترک فعل, سببیت, عدم, ماهیت, وجود