رضا امیری - Crop and Horticultural Science Research Department, Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Khorramabad, Iran
حسین رستمی احمدوندی - Assistant Professor, Dryland Agricultural Research Institute, Sararood Branch, Agricultural Research, Education and Extension (AREEO), Kermanshah, Iran
منوچهر سیاح فر - Crop and Horticultural Science Research Department, Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Khorramabad, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: توسعه کشت دانه های روغنی یکی از اهداف مهم و کلان کشور در رسیدن به خودکفایی در این زمینه است که نقش به سزایی در امنیت غذایی کشور خواهد داشت. کاملینا یک دانه روغنی امیدبخش است که به طور بالقوه می‎تواند به عنوان یک محصول کم نهاده برای تولید به ویژه در دیمزارها استفاده شود. با این حال، اطلاعات کمی در مورد لاین‎ های اصلاحی کاملینا وجود دارد. بنابراین، این مطالعه با هدف بررسی و غربال لاین های پیشرفته کاملینا از نظر ویژگی‎ های زراعی، عملکرد و درصد روغن دانه با استفاده از روش‎های آماری مختلف انجام شد. مواد و روش‎ ها: در این مطالعه تعداد ۱۹ لاین پیشرفته پر روغن به­ همراه رقم سهیل با هدف غربال از نظر ویژگی‎ های زراعی، عملکرد و درصد روغن دانه مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات سراب چنگایی خرم آباد، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تحت شرایط دیم اجرا شد. یافته ها: بر اساس نتایج، صفات عملکرد روغن و عملکرد دانه با بیش از ۴۰ درصد، دارای بیشترین ضریب تغییرات بودند. کمترین تنوع بر اساس این آماره مربوط به صفات روز تا گلدهی و روز تا رسیدن بود. تجزیه واریانس نشان داد که تنوع ژنتیکی معنی داری بین ژنوتیپ ­های مورد مطالعه از نظر اغلب صفات وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه (۹۰۱ کیلوگرم در هکتار)، محتوای روغن (۳۵/۸۳ درصد) و عملکرد روغن (۳۲۴ کیلوگرم در هکتار) برای لاین DH۶۰ ثبت گردید. طبق نتایج مقایسه میانگین، ارتفاع بوته ژنوتیپ ها بین ۷۰/۱۷ و ۸۰/۳۳ سانتی متر، روز تا گلدهی بین ۱۲۴ و ۱۳۶ و روز تا رسیدگی بین ۱۵۶ و ۱۶۷ بود. همبستگی بین عملکرد دانه و محتوای روغن دانه (**۰/۷۴۴) و عملکرد روغن (**۰/۹۹۵) مثبت و بسیار معنی ‎دار بود. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ‎ای، ژنوتیپ ‎ها در سه گروه قرار گرفتند و گروه ها نیز به لحاظ آماری از نظر اغلب صفات دارای اختلاف معنی دار بودند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج همه روش‎ های آماری مختلف شامل مقایسه میانگین، تجزیه خوشه ‎ای، بای‎ پلات ژنوتیپ × صفت و شاخص SIIG لاین‎ های DH۶۱، DH۶۰ و DH۱۰۵ به عنوان ژنوتیپ های مطلوب و کاندید جهت برنامه های تحقیقات به‎ نژادی و به ‎زراعی بعدی شناسایی شدند. لاین‎ های DH۱۲۸، DH۶۹، DH۴۱ و DH۸۲ به عنوان ضعیف‎ ترین ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه تعیین شدند و قابل توصیه جهت کشت اقتصادی نیستند. نتایج این مطالعه نشان داد که کاملینا یک گیاه زراعی سازگار با شرایط دیم و برخوردار از دوره رشد کوتاه است که پتانسیل تنوع‎ بخشی به تناوب در دیمزارها را دارد.

GGE-biplot, Heat map, Oil yield, Oilseed, SIIG index, دانه روغنی, شاخص SIIG, عملکرد روغن, نمودار دمایی, GGE-biplot